Advies vragen bij een vergunningsaanvraag voor een monument

Als een initiatiefnemer iets wil wijzigen aan een monument, is er in de meeste gevallen een omgevingsvergunning nodig. De gemeente is bevoegd gezag, maar moet aan experts een advies vragen over de omgang met de monumentale waarden. In dit artikel lees je wie je om advies moet vragen bij initiatieven voor rijksmonumenten, provinciale monumenten en gemeentelijke monumenten, hoe en in welk stadia je een advies kunt aanvragen, en hoe de advisering verloopt.

Aan wie moet je als gemeente nu allemaal advies vragen en wanneer?

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) voert de wettelijke adviestaak bij rijksmonumentenactiviteiten uit namens de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). In het Omgevingsbesluit (artikel 4.32, lid b) is vastgelegd dat de RCE alleen bij bepaalde ingrepen verplicht om advies moet worden gevraagd door gemeenten.

Hierbij gaat het om initiatieven die ingrijpende gevolgen kunnen hebben voor de monumentale waarden:

• Het slopen van een rijksmonument, of een gedeelte ervan;
• Het ingrijpend wijzigen van een rijksmonument, of een gedeelte ervan, als dat ingrijpende gevolgen heeft voor de monumentale waarden;
• Het reconstrueren van een rijksmonument, of een gedeelte ervan;
• Het wijzigen van de functie van een rijksmonument (een herbestemming), of een gedeelte ervan, als dat ingrijpende gevolgen heeft voor de monumentale waarden;
• Het verplaatsen van een monument of een belangrijk deel daarvan.

In deze wegwijzer lees je meer over wanneer je advies moet vragen aan de RCE. Twijfel je of je advies moet vragen aan de RCE? Neem dan contact op met de vaste contactpersoon van de RCE voor jouw gemeente.

Provincie Noord-Holland
Als het om een provinciaal monument gaat, dan is de gemeente bij iedere aanvraag omgevingsvergunning verplicht om de provincie om advies te vragen. Dit heeft de provincie vastgelegd in haar Omgevingsverordening NH2022 (paragraaf 6.72, artikel x9). Zij voert hiermee de adviestaak van de Gedeputeerde Staten uit. Daarnaast staat in het Omgevingsbesluit dat de provincies een adviesplicht hebben bij activiteiten aan rijksmonumenten die buiten de bebouwde kom liggen (artikel 4.25, lid h).

Gemeentelijke adviescommissie
In de Omgevingswet staat dat gemeenten een gemeentelijke adviescommissie moeten instellen (voorheen de welstands- en monumentencommissie of erfgoedcommissie) met "enkele leden deskundig op het gebied van de monumentenzorg" die verplicht adviseert over alle aanvragen om een omgevingsvergunning voor rijksmonumenten (artikel 17.9).

Naast deze verplichte taak vanuit de Omgevingswet voor rijksmonumenten, stelt Artikel 6.72 paragraaf 9x in de Omgevingsverordening NH2022 dat de gemeente advies moet vragen aan de gemeentelijke adviescommissie als bedoeld in artikel 17.9 van de Omgevingswet bij Omgevingsvergunningen voor provinciale monumenten. Gemeenten zijn vrij om de overige adviestaken van de gemeentelijke adviescommissie zelf in te vullen. Dit heeft iedere gemeente vastgelegd in een Verordening op de Gemeentelijke Adviescommissie.  

Bijna elke Noord-Hollandse gemeente heeft in hun Verordening op de Gemeentelijke Adviescommissie opgenomen dat de gemeentelijke adviescommissie het college van B&W adviseert over initiatieven voor (indien aanwezig) gemeentelijke monumenten, provinciale monumenten, gemeentelijke en rijksbeschermde gezichten en voorbeschermde monumenten. Kortom, de gemeentelijke adviescommissie adviseert over alle activiteiten omtrent monumenten en beschermde gezichten.

In welk stadium vraag je om een advies?

In verschillende stadia kan advies worden gevraagd aan de RCE, de provincie en de gemeentelijke adviescommissie: tijdens een vooroverleg, na ontvangst van de aanvraag omgevingsvergunning, of na een verleende omgevingsvergunning (tijdens een toezicht- en handhavingstraject). Omdat adviesvragen voor monumenten vaak maatwerk betreffen, is het handig om de verschillende adviseurs in een vroegtijdig stadium bij de plannen te betrekken. Een vooroverleg kan het proces versoepelen en veel tijd besparen voorafgaand aan de formele procedure. Zowel de beleidsambtenaren, als de adviseurs van de adviescommissie kunnen gevraagd worden om in een vroeg stadium mee te denken met de haalbaarheid van een initiatief, en beter sturen op aanpassingen dan wanneer zij een volledig uitgewerkt plan onder ogen krijgen. 

Hoe vraag ik advies aan en welke stukken moeten aangeleverd worden?

Een advies vragen aan de RCE en kan via het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), aan de provincie via erfgoed@noord-holland.nl. De gemeentelijke adviescommissie werkt vooralsnog met een eigen zaaksysteem. De adviseurs gaan na of de aangeleverde documentatie voldoende is om een schriftelijk advies te kunnen geven. De volgende inhoudelijke informatie in ieder geval nodig bij een aanvraag omgevingsvergunning: 

• (Locatie)gegevens monument
• Een omschrijving en onderbouwing van het plan;
• De redengevende omschrijving van het monument;
• Afhankelijk van de wijziging aan het monument: plattegronden, geveltekeningen, detailtekeningen en kleur- en materiaalgebruik van de bestaande en nieuwe situatie;
• Ondersteunend beeldmateriaal, zoals impressiebeelden (zichtlijnen/context), historische foto's (oorspronkelijke situatie), foto's van de bestaande situatie (exterieur en interieur), etc.;
• Afhankelijk van de wijziging aan het monument een bouwhistorische, tuin- of landschapshistorische verkenning of onderzoek, kleurhistorisch of waardenstellend onderzoek (wordt meestal gevraagd bij herbestemmingen of verbouwingen); 
• Afhankelijk van de isolatiemaatregelen een bouwfysisch rapport; 
• Een werkomschrijving voor restauratie- of herstelwerkzaamheden. 

Hoe verloopt de advisering?

Bij sommige vraagstukken, bijvoorbeeld herbestemmingen, wordt de locatie door de adviseurs van de RCE, provincie en/of gemeentelijke adviescommissie bezocht. Dat gebeurt als een locatiebezoek nodig is om het plan goed te kunnen beoordelen. De adviseurs kunnen met een bezoek een betere indruk krijgen van het monument en haar omgeving, en zij kunnen dan tevens overleggen met de initiatiefnemers. Een locatiebezoek is het initiatief van een gemeente; de adviseurs kunnen hier wel een verzoek voor indienen. Bij andere vraagstukken, zoals het plaatsen van zonnepanelen, wordt meestal alleen naar de aangeleverde documentatie gekeken en is een locatiebezoek meestal niet nodig.

Er volgt altijd een schriftelijk advies, gericht aan het college van B&W. De adviezen aan de gemeente zijn niet bindend, wat betekent dat het college (goed beargumenteerd) kan besluiten om af te wijken van de gegeven adviezen. Bijvoorbeeld als het college andere belangen zwaarder weegt dan het belang van de monumentenzorg. De provincie en het Rijk kunnen tegen een dergelijk besluit in bezwaar gaan.

In dit artikel las je in het kort wie je om advies moet vragen bij initiatieven voor rijksmonumenten, provinciale monumenten en gemeentelijke monumenten, hoe je advies kunt aanvragen, in welk stadia, en hoe de advisering verloopt. Heb je naar aanleiding hiervan nog vragen? Stel je vraag via onze Helpdesk. 

 

 

(Beeld: Andre Russcher)