Erfgoedorganisaties

Open Monumentendag
Elk jaar tijdens het tweede weekend van september worden talloze monumenten opengesteld voor het publiek. Dat zijn publiek toegankelijke gebouwen, maar ook particuliere monumenten die normaal gesproken niet te bezoeken zijn. Veel gemeenten organiseren Open Monumentendag omdat hiermee een breed publiek in aanraking kan komen met monumenten en de verhalen die erachter schuilgaan. Daarnaast leent het programma zich voor activiteiten die aansluiten bij de gemeentelijke doelstellingen voor toerisme en cultuur – denk aan samenwerking met de horeca en historische verenigingen. Een goed voorbeeld is het activiteitenprogramma van gemeente Amsterdam met een uitgebreid programma(boekje), lezingen, podcasts, rondvaarten en rondleidingen (ook voor doven en slechthorenden).

Erfgoedstem
De Erfgoedstem is een digitaal nieuwsplatform voor de Nederlandse erfgoedsector. De focus van de berichtgeving ligt op onroerend erfgoed. Daarnaast wordt aandacht besteed aan maatschappelijke vraagstukken waarbij erfgoed een rol kan spelen, zoals bijvoorbeeld klimaatverandering, diversiteit en inclusie en het woningtekort. Gemeenten kunnen gebruikmaken van de mogelijkheid om een artikel te plaatsen om nieuws uit de gemeente op het gebied van erfgoed naar een breder publiek naar buiten te brengen. Daarnaast kunnen gemeenten het platform gebruiken om personeel te werven via de vacaturebank van de Erfgoedstem.

Oneindig Noord-Holland
Oneindig Noord-Holland beheert op haar platform ONH.nl een grote verzameling historische verhalen, nieuwsartikelen en erfgoedactiviteiten. Als netwerkorganisatie stimuleert ONH de verbinding tussen cultuurliefhebbers, erfgoedinstellingen, toeristen en bedrijven in het cultuurlandschap van Noord-Holland. Het platform kan gebruikt worden als een inhoudelijke bron om meer te weten te komen over bepaalde gebeurtenissen in relatie tot een bijzondere plek. Als erfgoedspecialist kun je geïnteresseerden naar de website doorverwijzen.

ErfgoedAcademie
De ErfgoedAcademie is opgericht door de RCE en het Restauratiefonds en biedt landelijk cursussen aan voor ervaren én minder ervaren erfgoedprofessionals – zowel digitaal als op aan het onderwerp gerelateerde locaties. De maandelijkse cursussen gaan over financiering, onderhoud en advisering, en ook over actuele thema’s zoals duurzaamheid, energietransitie en democratisering. In het cursusaanbod worden twee hoofdthema’s onderscheiden: behoud en ontwikkeling, en erfgoed en leefomgeving.

Hogescholen en universiteiten
Gemeenten kunnen gebruikmaken van de opleidingen die raken aan cultureel erfgoed door bijvoorbeeld een trainee of een stagiair aan te nemen. Ook is het mogelijk om een afstudeerproject op te zetten. Een andere mogelijkheid is om het betrekken van studenten projectmatig aan te pakken door middel van een projectteam dat in aansluiting op één van de te volgen vakken de studie in praktijk komt brengen. Dit vergt wel goede professionele begeleiding.

Federatie Grote Monumentengemeenten (FGM)
De FGM bestaat sinds 2002 en komt voort uit een informeel netwerk van gemeentelijke monumentenzorgers dat sinds 1989 actief was. Op dit moment zijn er 90 gemeenten bij de FGM aangesloten, die gezamenlijk ruim 32.000 rijksmonumenten en 20.000 gemeentelijke monumenten beheren. FGM is een netwerkorganisatie voor medewerkers die zich bij de gemeente bezighouden met monumentenzorg. De FGM verzorgt onderlinge uitwisseling en bundeling van kennis, ervaring en contacten uit de dagelijkse overheidspraktijk en speelt deze door naar partners zoals de rijksoverheid, VNG, IPO, brancheorganisaties en andere gemeentelijke netwerken. Daarnaast lobbyt ze door bestuurlijk een standpunt in te nemen. Hoewel de naam anders doet vermoeden kan elke gemeente zich aansluiten bij de Federatie, dus ook de kleinere gemeenten.

Nationaal Monumentencongres
Het Nationaal Monumentencongres is een jaarlijks congres bedoeld voor alle partijen die actief zijn op het gebied van erfgoedzorg en de (her)ontwikkeling en herbestemming van historisch vastgoed in hun landschappelijke of stedelijke context. Het doel van het evenement is om te netwerken, informatie te delen en actualiteiten te bespreken en te agenderen. Iedere editie heeft een centraal thema dat urgent en relevant is voor de erfgoedsector. Het programma bestaat uit een plenair deel en deelsessies die georganiseerd worden door wisselende organisaties uit het werkveld.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) verbindt alle 342 gemeenten in Nederland en is gericht op kennisdeling, belangenbehartiging en dienstverlening. De vereniging op zich is een netwerkorganisatie en participeert zowel in interne netwerken van gemeenten als in externe netwerken namens gemeenten. De vereniging ondersteunt gemeenten door praktijkvoorbeelden te delen en door de ontwikkelagenda lokale democratie uit te voeren. De VNG-fora bieden een platform om in contact te komen met collega’s in andere gemeenten. Hier kunnen vragen gesteld worden en kennis en ervaringen worden uitgewisseld over uiteenlopende onderwerpen, zoals groen, klimaat en de Omgevingswet.

Restauratiefonds
Dit fonds werd in 1985 opgericht door het ministerie van OCW om overheidsfondsen te beheren voor de instandhouding van monumenten. Inmiddels beheert het fonds namens publieke en private organisaties ruim dertig fondsen om daarmee eigenaren, zonder winstoogmerk, te ondersteunen bij de restauratie, verduurzaming of herbestemming van hun monument. Ook betaalt het fonds subsidies uit en ondersteunt het ondernemers bij hun planvorming. Gemeenten kunnen bij het Restauratiefonds terecht voor financiële ondersteuning van eigenaren van monumenten in hun gemeente, door een eigen fonds op te zetten of door te participeren in een bestaand fonds, zoals de Cultuurfondsen voor Monumenten.

Erfgoed Deal
De Erfgoed Deal is een samenwerkingsverband tussen de rijksoverheid, gemeenten, provincies en maatschappelijke organisaties die actief zijn in de ruimtelijke ordening en de erfgoedzorg. Het doel van het programma is om erfgoed als vaste waarde in ruimtelijke ontwikkelingen te positioneren. Daartoe ondersteunt het programmabureau aansprekende voorbeelden van projecten of initiatieven die worden verrijkt door erfgoed. De projecten of initiatieven richten zich op drie hoofdthema’s: klimaatadaptatie, energietransitie en duurzaamheid, en stedelijke groei en krimp. Daarnaast zijn er twee ondersteunende lijnen: kennis en dialoog en erfgoed als basis voor omgevingsvisies. De Erfgoed Deal is verlengd tot eind 2025; tot die tijd zal het ministerie van OCW in totaal 11 miljoen euro investering in de voortzetting van het programmabureau. Vanuit provincies en gemeenten wordt tenminste hetzelfde geïnvesteerd in erfgoedinclusieve projecten.

Mondriaanfonds
Het Mondriaanfonds is financier en aanjager van de beeldende kunst- en erfgoedsector in Nederland en is één van de zes Rijkscultuurfondsen die in culturele makers, instellingen en projecten investeren. Het Mondriaanfonds is een stimuleringsfonds. Via de bijdrage beschermd cultuurgoed is bijvoorbeeld het interieur van de Portugese synagoge gerestaureerd.

Prins Bernhard Cultuurfonds
Het Prins Bernhard Cultuurfonds is een fondsenwervende instelling met vermogen. Stichtingen en verenigingen kunnen een financiële bijdrage aanvragen voor beeldende kunst, monumentenzorg, geschiedenis & letteren, muziek, theater/film en natuurprojecten in Nederland. Monumenten & Erfgoed is een van de werkterreinen van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Naast restauraties van historische gebouwen, landschappen en objecten steunt het cultuurfonds projecten op het gebied van erfgoededucatie en vrijwilligersprojecten.

VSBfonds
Het VSBfonds steunt sociale en culturele projecten die actief burgerschap versterken. Het fonds heeft elk jaar 26 miljoen euro aan donatiebudget beschikbaar om te investeren in de kwaliteit van samenleven in Nederland. Het ondersteunt initiatieven voor iedereen die actief mee wil doen aan de samenleving, in de vorm van geld, praktische kennis en netwerken. VSBfonds doet bijvoorbeeld donaties aan initiatieven die kunst en cultuur toegankelijker maken voor een breder publiek. Denk daarbij aan de inrichting van een ontmoetingsplek in een museum.

Fonds 21
Fonds 21 is een privaatfonds, ondersteunt projecten die een breed en/of nieuw publiek bereiken en een bijdrage leveren aan de samenleving van nu; de naam Fonds 21 verwijst naar de focus op de actualiteit en de samenleving van de eenentwintigste eeuw. Fonds 21 heeft een jaarlijks donatiebudget van 11,5 miljoen euro beschikbaar.

Stichting Gansoord
Stichting Gansoord zet zich in voor de instandhouding van Nederlands cultuur- en natuurhistorisch erfgoed. Ten behoeve van dit doel biedt de stichting financiële steun aan projecten waarmee instandhouding van cultuur- en natuurhistorisch erfgoed wordt bevorderd en aan projecten die zich richten op de overdracht en ontwikkeling van ambachtelijke vaardigheden en daarmee het behoud van vakmanschap bewerkstelligen. De stichting heeft bijvoorbeeld een financiële bijdrage geleverd aan de restauratie van monumentaal stucwerk in de hal van het Gemeenlandshuis in Diemen.

Kunsten ’92
Deze belangenorganisatie voor de culturele en creatieve sector vertegenwoordigt leden uit disciplines als kunst, design, musea en monumenten, waaronder de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit (FRK). De organisatie volgt ontwikkelingen in beleid en besluitvorming en stelt hiaten en problemen aan de orde. Waar mogelijk draagt Kunsten ’92 namens de sector oplossingen aan, bijvoorbeeld ter voorbereiding van debatten in de Tweede Kamer en als initiatiefnemer van de Fair Practice Code. Hun Erfgoedplatform, een informeel samenwerkingsverband dat ten doel heeft om de positie en het belang van erfgoed te versterken, stelt erfgoedagenda’s op met concrete aanbevelingen over hoe het Rijk, provincies en gemeenten de waarden van hun erfgoed optimaal kunnen benutten. Jaarlijks wordt op initiatief van het Erfgoedplatform de BNG Bank Erfgoedprijs uitgereikt aan de gemeente met het beste erfgoedbeleid.

Federatie Instandhouding Monumenten (FIM)

De Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) is een collectieve belangenbehartiger van particuliere monumentenorganisaties in Nederland. De FIM informeert overheden, op provinciaal en landelijk niveau, over urgente kwesties en brengt (ongevraagd) advies uit over lange termijn ontwikkelingen in de sector.

Erfgoedvereniging Heemschut
Heemschut zet zich samen met haar leden in voor de bescherming van waardevolle objecten en gebieden. Alle provincies en de stad Amsterdam hebben een eigen onafhankelijke Heemschut-commissie. Deze vrijwilligers worden ondersteund door het landelijk bureau dat in Amsterdam is gevestigd. Naast commissies heeft Heemschut werkgroepen die zich op specifieke terreinen inzetten zoals monumentale kunst en jong erfgoed na 1965. Heemschut vraagt aandacht voor erfgoed en heeft een signalerende functie wanneer er aandacht nodig is voor bijzondere objecten en locaties.

Federatie Ruimtelijke Kwaliteit
De Federatie Ruimtelijke Kwaliteit heeft de bevordering van landschaps-, dorps- en stedenschoon in Nederland als doel. De Federatie bewaakt en bevordert de randvoorwaarden waarbinnen onder andere lokale en provinciale overheden optimaal kunnen adviseren over de kwaliteit van de gebouwde omgeving. De focus ligt daarbij op bewustwording bij bestuurders en burgers over het belang van ruimtelijke kwaliteit, het stimuleren van visievorming ten aanzien van ruimtelijke kwaliteit bij beslissers, de bevordering van adequate wet- en regelgeving, de bevordering van uitstekende, eigentijdse en oplossingsgerichte advisering, zowel aan de overheid als aan de initiatiefnemers.

Cuypersgenootschap
Het Cuypersgenootschap  is een vereniging en een stichting die zich inzet voor het behoud van bouwkundig erfgoed uit de periode 1850 tot 1970. Het Cuypersgenootschap heeft expertise in huis op het gebied van kunsthistorie en jurisprudentie rond monumentenwetgeving van rijk, provincies en gemeenten. De organisatie voert actie om te voorkomen dat cultuurhistorisch waardevolle panden worden gesloopt.

BOEi
BOEi is een organisatie zonder winstoogmerk die zich bezighoudt met het restaureren en herbestemmen van cultureel erfgoed. De organisatie was in het begin alleen gericht op industrieel erfgoed, maar houdt zich tegenwoordig ook bezig met agrarisch en religieus erfgoed. Bij herbestemmingsopgaven kunnen gemeenten BOEi als partner betrekken, door de rol van ontwikkelaar, investeerder en exploitant op zich te nemen. Monumenten worden dan voor een symbolisch bedrag van één euro van de gemeente overgekocht om te ontzien in onderhoud en kosten. Daarbij hoort een restauratie- en instandhoudingsplicht.

Stichting Monumentenbezit
De stichting Monumentenbezit is een zelfstandig opererende stichting die gelieerd is aan de vereniging Nationale Monumentenorganisatie (NMo). De stichting behoud monumenten voor de toekomst door deze te onderhouden, te onderzoeken en waar nodig een nieuwe bestemming te geven. Het openstellen van de gebouwen die in het beheer zijn van Monumentenbezit vormt een belangrijk aspect. Daartoe worden rondleidingen verzorgd en informatievoorzieningen geplaatst. Monumentenbezit beheert alleen rijksmonumenten (momenteel 32) en vangt monumenten op die door andere partijen worden afgestoten.

Stadsherstel
Naar voorbeeld van Stadsherstel Amsterdam zijn er in Nederland ook stadsherstelorganisaties opgesteld in andere gemeenten, waaronder bijvoorbeeld Hoorn, Enkhuizen en Zaandam. Stadsherstel neemt in goed overleg met stichtingen, gemeenten en particulieren de zorg over van monumentale panden, zoals grachtenpanden kerken, musea, boerderijen en pakhuizen. De panden hoeven niet geregistreerde monumenten te zijn. Stadsherstel draagt zorg voor dergelijke panden door deze in het bezit te nemen, te zorgen dat deze worden gerestaureerd en waar nodig een passende functie krijgen, en te verhuren.

Vereniging Hendrick de Keyser
Vereniging Hendrick de Keyser zet zich sinds 1918 in voor het behoud van architectonisch of historisch waardevolle monumenten, gebouwen en interieurs. Dat doet de vereniging door monumenten te kopen, te restaureren en te verhuren. Hendrick de Keyser opereert landelijk en is alleen gericht op woonhuizen. De vereniging hecht er belang aan dat de monumenten toegankelijk zijn voor publiek en veel van de panden worden verhuurd als woonhuis of bedrijfspand.

Donatus verzekeringen
Donatus verzekeringen is gestart als een verzekeraar zonder winstoogmerk voor monumenten en verzekert sinds 2010 ook monumenten. Met onderlinge risicobeheersing zet Donatus zich in voor het behoud van religieus en monumentaal erfgoed. Dat wordt gedaan door middel van het afsluiten van schadeverzekeringsovereenkomsten met kerkgenootschappen, ordes en congregaties, eigenaren van (herbestemd) religieus en monumentaal erfgoed en personen die werkzaam zijn in de religieuze wereld of monumentensector. Via Donatus kan onder andere schade door brand, storm en diefstal worden verzekerd.

Platform Klimaat & Erfgoed
Platform Klimaat en Erfgoed is opgesteld met het doel om de erfgoedsector bewust(er) te maken van de gevaren van klimaatverandering zodat de erfgoedsector zich hier tijdig op voorbereidt. Dit doet het platform door gesprekken op gang te brengen binnen de erfgoedsector over de (on)mogelijkheid om erfgoed te behouden op de lange termijn. Er wordt een netwerk opgebouwd bestaande uit professionals, beleidsmakers en geïnteresseerden uit het brede erfgoedveld, er wordt agenderend opgetreden door bijeenkomsten te organiseren en het platform zet zich in om kennis te vergroten rondom klimaatverandering in relatie tot erfgoed, door middel van lezingen, publicaties en onderzoek.

Duurzaam Erfgoed Routekaart
De Routekaart Verduurzaming Monumenten is tot stand gekomen met medewerking van verschillende organisaties die zich bezighouden met beheer, behoud en verduurzaming van monumenten. De routekaart bevat een gezamenlijke strategie van alle betrokken organisaties om te komen tot verduurzaming van monumenten en het tegelijkertijd behouden van de monumentale waarden. Bijvoorbeeld met behulp van een kansenmatrix wordt inzichtelijk gemaakt welke monumenten nu al verduurzaamd kunnen worden en welke beter op een later moment aan bod kunnen komen.