Verslag Erfgoedteam: Continuïteit in gemeentelijk erfgoedbeleid

Op woensdag 6 februari organiseerde het Steunpunt een Erfgoedteam over erfgoedbeleid. Hieronder delen we onze observaties, tips & tricks en goede voorbeelden uit de praktijk.

Algemene observaties

• In een grotere gemeente heb je vaak minder direct contact met het bestuur. Daardoor heeft een politieke wissel vaak minder direct impact op het erfgoedbeleid. In kleinere gemeentes is de afstand tussen bestuurder en ambtenaar kleiner, waardoor de bestuurder heel direct invloed uitoefent op het erfgoedbeleid.
• Soms moeten bestuurders worden ‘geremd’ – ze willen veel nieuw beleid (want dat geeft positieve aandacht), maar er moet ook aandacht zijn voor de uitvoering van het bestaande beleid.
• Er is – ter inspiratie van de gemeentelijke erfgoedambtenaar – behoefte aan goede voorbeelden van koppelkansen tussen erfgoed en in het ruimtelijke domein minder bekende opgaven, zoals gezondheid, kansengelijkheid of cultuur en jongeren. Hoe kan erfgoed meeliften op die (vaak grote) budgetten?

Tips/tricks

• Zoek binnen de gemeente connecties met andere afdelingen/beleidsvelden. Daar zijn koppelkansen, die ook vaak budget met zich mee brengen. Bijvoorbeeld collega’s van duurzaamheid, verkeer, openbare ruimte, citymarketing/toerisme, landschap maar ook het sociale domein (maatschappelijke waarde van erfgoed, rol van erfgoed in positieve gezondheid).
• Soms is er een politieke wens om geen nieuw beleid vast te laten stellen. Als je erfgoedbeleid erg verouderd is kun je het toch vernieuwen door het een ‘actualisatie’ te noemen.
• Als je nieuw beleid gaat maken kun je dat proces starten met een evaluatie van je oude beleid. Het is waardevol om daar een externe voor te vragen, of een collega die totaal niet betrokken is bij het erfgoedbeleid.
• Koppel je erfgoedbeleid aan de actuele opgaven in de gemeente, zoals bijvoorbeeld woningbouw of waterberging. Zo zorg je dat het beleid relevant blijft.
• Zorg dat je het erfgoedbeleid ook ‘vertaalt’ naar producten en systemen die je collega’s gebruiken, zodat erfgoed overal ‘oppopt’ in de dagelijkse werkzaamheden van je collega’s. Investeer bijvoorbeeld in het goed op kaart zetten van alle monumenten in je gemeente en zorg dat die kaart in de kaartviewers komt waar ook projectleiders of vergunningsverleners mee werken.
•  Nodig collega’s van verschillende afdelingen uit om mee te denken over het erfgoedbeleid, zo zorg je dat het beleid breed gedragen wordt. Attendeer ze op erfgoed, maak ze enthousiast. Citaat uit de bijeenkomst: “Ik ben aan het influencen”. Heb het ook over koppelkansen. Plan bijvoorbeeld elke week een integraal overleg in om op de hoogte te blijven van elkaars werkzaamheden. Hebben ze geen tijd? Organiseer een lunch of zorg voor taart :-)
• Denk goed na over hoe het erfgoedbeleid zich verhoudt tot de omgevingsvisie. Wil je een nieuw beleidsstuk vaststellen, wil je het integreren in de omgevingsvisie of eraan relateren, bijvoorbeeld als programma?
• Werk vanuit het gedachtengoed van het Verdrag van Faro om het proces om tot nieuw beleid te komen vorm te geven. Betrek intensief de bewoners en erfgoedgemeenschappen in een vroeg stadium van je beleid, en werk niet teveel ’top-down’.
• Let er op dat je beleid ingaat op relevante trends en ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld verduurzaming, klimaatverandering en het Verdrag van Faro.
• Werk je als erfgoedambtenaar alleen, of heb je maar beperkte tijd voor erfgoed? Zoek steun bij andere gemeenten voor advies, inspiratie of voorbeelden. Ook het Steunpunt geeft ondersteuning als je advies nodig hebt voor je nieuwe beleid.

Goede voorbeelden

• Gemeente Utrecht en naoorlogs erfgoed
• Gemeente Nieuwegein
• Gemeente Zaanstad
• Buurtbakens in Haarlem

(Beeldverantwoording: Weg met stolpboerderij, foto van Anna Groentjes)