Verslag Netwerkbijeenkomst Hilversum

Netwerkbijeenkomst Hilversum

Mededelingen vanuit het Steunpunt

Het Steunpunt richt zich op de thema’s cultuurbeleid van de provincie Noord-Holland:

• Archeologie
• Monumenten en herbestemming
• Cultuurlandschappen
• Omgevingswet

Het Steunpunt organiseert verschillende bijeenkomsten en cursussen en heeft een loketfunctie voor vragen vanuit gemeenten. Zie ook de website: steunpuntcultureelerfgoednh.nl. Via de website is aanmelding voor de nieuwsbrief mogelijk. Heeft u project ideeën of ruimtelijke vraagstukken? Dan kunt u contact opnemen met het Steunpunt via info@steunpuntcultureelerfgoednh.nl.

Faro

In samenwerking met erfgoedorganisaties onderzoekt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) hoe burgerinitiatieven en participatie het beste kunnen worden gestimuleerd en gefaciliteerd. Na afloop van het programma wordt op basis van de resultaten een advies gegeven aan de minister van Cultuur, of Nederland het Verdrag van Faro moet ratificeren.

Michaëla Hanssen, programmamanager Faro, gaf een korte introductie in het nieuwe programma van de RCE rond Faro. Erfgoed brengt mensen samen en zorgt ervoor dat de omgeving, die snel verandert, vertrouwd blijft. Het Europese Verdrag van Faro benadrukt deze maatschappelijke en verbindende waarde van erfgoed en het belang van deelname door de samenleving. Het belangrijkste vraagstuk van het programma is: hoe kunnen we het Verdrag van Faro vertalen naar de Nederlandse praktijk? Michaëla: “Faro gaat over iedereen. Erfgoed gaat over iedereen. Faro dwingt ons om af en toe een stapje achteruit te doen. Niet meteen naar het wat en hoe, maar even stil blijven staan bij het waarom en voor wie we het doen.”

Ten slotte vroeg Michaëla Hanssen of de aanwezigen een vragenlijst willen invullen over hun gedachten over Faro en het nieuwe programma. U kunt deze vragenlijst vinden via onderstaande knop. De ingevulde lijst kunt u sturen naar m.dehaan@nmferfgoedadvies.nl.

Pitches

In de fase vooruitlopend op de invoering van de Omgevingswet zijn provincies, regio’s en gemeenten hard bezig met het opstellen van omgevingsvisies en –plannen. Provincie, MRA en gemeente Hilversum vertelden over de manier waarop zij zich voorbereiden op de nieuwe wetgeving en de rol die erfgoed hierbij kan spelen. Na de pitches rouleerden de deelnemers langs de tafels en kregen zij de mogelijkheid om vragen te stellen en te discussiëren over onderwerpen en methoden die in hun organisatie actueel zijn rondom het thema erfgoed en omgevingsbeleid.

Provincie Noord-Holland

Rob van Eerden van de provincie Noord-Holland gaf een korte introductie in het proces rond de omgevingswet bij de provincie. De Omgevingswet gaat uit van het principe “lokaal wat kan, regionaal/provinciaal wat moet”. Gemeenten krijgen hierin veel vrijheid en verantwoordelijkheid om zelf de zorg voor het landschap in te vullen. Dit gebeurt in overleg met regionale partijen. De Omgevingswet treedt naar verwachting op 1 januari 2021 in werking (noot: inmiddels is de invoering door de minister uitgesteld; dit is grotendeels ingegeven door de problemen rondom het Digitaal Stelsel Ondergrond (DSO) en de huidige crisis als gevolg van het CoVid-19-virus). In aanloop hierop wordt gewerkt aan de Omgevingsvisie en de Omgevingsverordening. De provinciale Omgevingsvisie NH2050 is in November 2018 door de Provinciale Staten vastgesteld. Dit  is het lange termijn-ontwikkelingsbeeld voor de noodzakelijke en gewenste ontwikkelingen in de fysieke omgeving van Noord-Holland. De Omgevingsverordening 2020 ligt momenteel ter inzage. Hierin worden de eerste stappen gezet om de visie uit de Omgevingsvisie om te vertalen naar praktische regels.

Het doel van dit proces is het vereenvoudigen van de landschapsregimes, en het creëren van een visie voor landschap en erfgoed, waarbij de waarden, het karakter en de draagkracht van het landschap een leidende rol spelen.

Metropoolregio Amsterdam

Jan Heeren introduceerde het project ‘MRA Metropolitaan Landschap. Met dit project richt de gemeente Amsterdam richt zich op het Narratief: de waarde van het landschap. In het Narratief wordt het verhaal van het landschap verteld op basis van cultuurhistorisch onderzoek. In dit Narratief is gewerkt met ‘verdienmodellen’ en ‘versnellingen’. Verdienmodellen zijn de verschillende manieren waarop vroeger in en met het landschap inkomsten werden gegenereerd, zoals de visserij en de tolheffing. Versnellingen zijn momenten waarop, vaak door gedeelde problemen of een crisis, bepaalde ontwikkelingen versneld plaatsvonden. Zo leidde het bouwen van de dijken in de regio tot de oprichting van de hoogheemraadschappen, en uiteindelijk tot de grootschalige turfwinning in de regio. Een huidige gedeelde opgave is de herbestemming van het vroegere industriële landschap.

Het landschap wordt in dit project niet gezien als een bron van kosten waar vooral in geïnvesteerd moet worden, maar juist als een bron van inkomsten.

Gemeente Hilversum

De gemeente Hilversum richt zich op 7 kernpunten voor de regionale en lokale opgaves:

• Ruimtebehoefte wonen en werken
• Economie
• Mobiliteit
• Klimaatverandering en transitie
• Landschap en cultuurhistorie
• Biodiversiteit
• Water

Bij de uitbreiding van de stad in de eerste helft van de 20^e eeuw, koos gemeentelijk architect W.M. Dudok voor een integrale benadering. De leefbaarheid, duurzaamheid en natuur in de omgeving waren net zo belangrijk als de woningopgave. In het huidige Hilversum zijn deze opgaven nog steeds net zo actueel. Er moet bij het maken van nieuwe plannen rekening worden gehouden met alle bovenstaande opgaven, en dat blijkt in de praktijk niet altijd mogelijk. Welke opgaven hebben dan voorrang? Een belangrijke vraag die hierbij speelt is: “Wat voor stad willen we zijn,

welke samenleving willen we zijn?”

Tafelgesprekken

In drie rondes werd aan tafels gediscussieerd met de sprekers over de opgaven waar zij zich mee bezig houden. Een selectie van de discussiepunten, argumenten en vragen is genoteerd.

Provincie Noord-Holland

• In hoeverre is Natura2000 apart benoemd?
• Hoe moet de Leidraad Landschap en Cultuur nu werkelijk geïnterpreteerd worden? En hoe bindend zijn de aanwijzingen die erin staan? [De LLC is niet juridisch bindend maar bedoeld als aanwijzing voor de gemeente om verantwoord met de cultuurhistorie om te gaan.]
• Wat doe je als gemeente bij een woningbouw-opgave in een gebied dat volgens de LLC ‘open’ moet blijven?
• In het BPL is mogelijk straks wel sprake van een strenger regime.
• Onderbouwd afwijken is mogelijk.
• Beleidsadviseur archeologie moet wel wijzen op alles wat er is aan archeologie en cultuurhistorie maar uiteindelijk weegt de gemeente toch alle belangen tegen elkaar af. Hoe kun je de politiek een betere belangenafweging laten maken?
• Moet het Rijk niet de bandbreedte vastleggen van wat er wel en niet mag? Nu dreigen steeds archeologie en cultuurhistorie het af te leggen tegen ‘harde’ belangen.
• Bij monumenten is een lacune als het gaat over de uitvoering; er is weinig controle op en deskundigheid om de uitvoering te kunnen beoordelen ontbreekt vaak ook. Hoe kun je hier pro-actief mee omgaan? Hoe zorg je voor voldoende betrokkenheid?
• Wat is de opvatting van het Rijk hoe PNH haar taken oppakt, ook in vergelijking met andere provincies? [PNH is samen met Drenthe de enige provincie met eigen archeologische monumenten.]
• Rol van belangengroeperingen en bewoners neemt toe; dat is een goede ontwikkeling.

Metropoolregio Amsterdam

Stelling: Zonder narratief geen geld.

• Het landschap is kwetsbaar.
• Er is een paradox tussen het verdienmodel en het narratief.
• Het behoud van landschap moet niet zichzelf bekostigen, maar bekostigd worden.
• Het narratief kan helpen bij het maken van de juiste beleidskeuzes
• Er is een strijd gaande tussen het ontwikkelen van bedrijventerrein vs. het behoud van open landschap.
• Wat is de betrokkenheid van de MRA bij omgevingsvisies? Adviseren en kennisdeling.
• Welke rol speelt Amsterdam? En om welk verhaal gaat het? Het ommeland, of Amsterdam?
• Het narratief is nodig om gemeenschappelijkheid te creëren.
• Er is een totaalblik nodig: koester de kwaliteit van het landshap
• Waar gaan investeringen naar toe?
• Alles begint met woningbouw.
• Bij het maken van een narratief, worden al keuzes gemaakt over wat hier in hoort, of niet.
• Het narratief moet gebaseerd zijn op feiten.
• Het narratief is een instrument voor het creëren van een gemeenschappelijk-functioneel verhaal. Wat kan je leren van het verleden?
• Niet overal kan hetzelfde verhaal verteld worden.

Gemeente Hilversum

• Tekort aan FTE bij erfgoedambtenaren is een probleem.
• Cultureel erfgoed is meer dan iconen.
• Bescherming moet een middel zijn, geen doel.
• We moeten het gesprek aangaan over de stad als geheel, in plaats van een gesprek alleen gericht op resultaten.
• De opgaven moeten integraal aangepakt worden. Het gezamenlijke doel is een leefbare stad. De opgaven zijn hier onderdeel van.
• Kennisoverdracht (zelf) organiseren.
• Wat is economie? Is dat geld, of is het goed leven? Of is het meer dan dat?
• Waarden (integraal) en ontwerp/doel moeten verbonden worden.
• We moeten ook buiten de eigen omgeving kijken.
• Kwaliteit van het buitengebied is belangrijk, maar ook de kwaliteit van de stad!
• Hoe richt je je regie en voorwaarden in?

Tijdens de terugkoppeling werd ook aangegeven dat het voor nieuwe erfgoedambtenaren vaak een hele klus is om uit te vinden wat er allemaal aan beleid en notities is, en wat daarvan het belang is. Niet alles is even belangrijk of toepasbaar. Hoe onderbouw je in je beleid waarom en welk erfgoed belangrijk is voor nu en voor de toekomst? Yvette Burnier gaf aan dat juist dit vragen zijn waar de erfgoedambtenaren mee kunnen aan kloppen bij het Steunpunt. Op de website staan veel documenten en verwijzingen en bij specifieke vragen en ondersteuning kan altijd gemaild of gebeld worden.

Heeft u vragen over deze bijeenkomst of over dit onderwerp? U kunt altijd terecht bij een van onze adviseurs.

Beeldverantwoording headerfoto: Fotograaf Sergé Technau, Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, objectnummer 510.959 

Beeldverantwoording foto’s: Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland