Erfgoed & Geld 1: subsidies voor onderhoud en restauratie

Voor veel monumenteneigenaren in Noord-Holland is het onderhoud, restaureren en verduurzamen van hun pand een flinke investering. Gemeentelijke erfgoedambtenaren spelen hierbij een belangrijke rol als eerste aanspreekpunt. Door eigenaren tijdig en goed te informeren over beschikbare financieringsbronnen dragen kunnen erfgoedmedewerkers indirect bij aan het behoud en duurzaam gebruik van de monumenten in hun gemeente.

Het kennisdossier Erfgoed & Geld biedt gemeenten praktische informatie over landelijke en provinciale regelingen, met aandacht voor onderhoud, restauratie, herbestemming en verduurzaming. Ook worden de belangrijkste laag rentedragende leningen en particuliere fondsen toegelicht, waarvan eigenaren aanvullende ondersteuning kunnen krijgen. In dit artikel besteden we aandacht aan subsidies voor onderhoud en restauratie. 

Gemeenten hebben soms ook een eigen subsidieregeling voor gemeentelijke monumenten en beeldbepalende of karakteristieke panden. Deze regelingen ontbreken in dit overzicht. Gemeenten doen er goed aan deze regelingen laagdrempelig en vindbaar te maken, bijvoorbeeld via een overzichtspagina op de gemeentelijke website of door middel van het organiseren van een jaarlijkse informatiebijeenkomst. 

Disclaimer: De voorwaarden, subsidiebedragen en indieningstermijnen van de genoemde regelingen kunnen wijzigen. Raadpleeg altijd de website van de betreffende verstrekker voor de meest recente informatie. 

Subsidies voor onderhoud 

Onderhoud is een preventieve en vaak relatief eenvoudige aanpak om een monument in goede bouwkundige staat te houden. Door regelmatig onderhoud uit te voeren, kunnen ingrijpende en kostbare restauraties in de toekomst vaak worden voorkomen. Gemeenten kunnen eigenaren hierbij ondersteunen door hen te wijzen op beschikbare subsidies, financieringsmogelijkheden en technische begeleiding. 

De belangrijkste landelijke regeling is de Subsidieregeling instandhouding monumenten (SIM).

• Doelgroep: Eigenaren van rijksmonumenten zonder woonfunctie, zoals kerken, molens of industriële gebouwen. 

• Subsidiepercentage: Maximaal 3% van de herbouwwaarde over de gehele periode van zes jaar. In 2025 bedroeg het totale budget € 94.220.000. 

• Periode: Subsidie wordt toegekend voor een periode van zes jaar. 

• Indieningstermijn: Jaarlijks van 1 februari tot en met 31 maart. 

• Voorwaarden: Aanvraag op basis van een zesjarig instandhoudingsplan. Voorafgaand aan de aanvraag dient een instandhoudingsplan te worden opgesteld. 

• Meer informatie: https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/subsidie-instandhouding-rijksmonumenten  

Particuliere eigenaren van rijksmonumenten met een woonfunctie, komen in aanmerking voor subsidie woonhuismonumenten (woonhuissubsidie).

• Doelgroep: Particuliere eigenaren van rijksmonumenten met een woonfunctie. 

• Subsidiepercentage: Maximaal 38% van de subsidiabele kosten. Bij overvraag wordt dit percentage verlaagd waardoor alle aanvragen binnen de grenzen van het beschikbare budget kunnen worden toegekend. In 2025 bedroeg het totale budget € 52.500.000 

• Indieningstermijn: Jaarlijks van 1 maart tot en met 30 april voor werkzaamheden uitgevoerd in het voorgaande kalenderjaar. 

• Voorwaarden: Alleen werkzaamheden die worden genoemd in de Leidraad subsidiabele instandhoudingskosten zijn subsidiabel. Bij aanvragen boven €70.000 is een inspectierapport vereist. 

• Meer informatie: https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/subsidie-woonhuismonumenten    

De provincie Noord-Holland komt eigenaren van provinciaal monumenten en historische windmolens tegemoet in de onderhoudskosten met een subsidie onderhoud provinciale monumenten Noord-Holland.

• Doelgroep: Eigenaren van provinciale monumenten in Noord-Holland. 

• Subsidiepercentage: 50% van de noodzakelijke kosten tot maximaal €18.500 per monument. 

• Voorwaarden: Subsidie kan worden verstrekt voor al uitgevoerde en betaalde onderhoudswerkzaamheden. De noodzaak om onderhoud uit te voeren moet blijken uit een onafhankelijk inspectierapport. Ingrijpende herstelwerkzaamheden zijn niet subsidiabel.  

• Aanvraagprocedure: Aanvragen worden op volgorde van binnenkomst behandeld. 

• Meer informatie, klik hier. 

Subsidies voor restauratie  

Restauratiewerkzaamheden zijn de werkzaamheden die het reguliere onderhoud te boven gaan. Waar onderhoud bedoeld is om een gebouw in een goede staat te behouden, brengt restauratie door middel van ingrijpend herstel een gebouw terug naar een goede en/of historische staat. De monumentale waarde blijft hierbij zo veel mogelijk bewaard. Anders dan (reguliere) onderhoudswerkzaamheden zijn restauratiewerkzaamheden altijd vergunningplichtig.  

Zowel het Rijk als de provincie Noord-Holland ondersteunen monumenteneigenaren bij restauratiewerkzaamheden. Naast onderhoud kunnen particuliere eigenaren van een rijksmonument met een woonfunctie ook voor restauratiewerkzaamheden een aanvraag indienen voor de eerdergenoemde woonhuissubsidie.

Daarnaast komt de provincie Noord-Holland eigenaren van rijksmonumenten met een publieke functie die oorspronkelijk geen woonhuis waren en rijksmonumentale historische windmolens tegemoet in restauratiekosten met de regeling restauratie rijksmonumenten Noord-Holland.  

• Doelgroep: Eigenaren van rijksmonumenten in Noord-Holland zonder woonfunctie 

• Subsidiepercentage: Maximaal 50% van de subsidiabele restauratiekosten tot een maximum van €500.000 per monument. 

• Subsidieplafond: In 2025 was het subsidieplafond vastgesteld op €4.498.000. 

• Indieningstermijn: Van 29 mei tot en met 1 augustus (2025). 

• Voorwaarden: Tenminste 25% van het vloeroppervlak of van de bijbehorende monumentale groenaanleg is voor tenminste 24 dagen per jaar voor publiek toegankelijk is. Een molen met een rijksmonumentale status moet tenminste vier dagen per jaar toegankelijk zijn. 

• Meer informatie, klik hier.

Voor provinciale monumenten stelt de provincie Noord-Holland jaarlijks een bedrag beschikbaar vanuit de regeling restauratie van provinciale monumenten in Noord-Holland.

• Doelgroep: Eigenaren van provinciale monumenten in Noord-Holland 

• Subsidiepercentage: 40% van de subsidiabele kosten tot een maximum van €200.000 per monument. 

• Subsidieplafond: Jaarlijks €400.000 beschikbaar. 

• Indieningstermijn: De regeling staat doorlopend open; aanvragen worden op volgorde van binnenkomst behandeld. 

• Voorwaarden: De restauratie moet technisch urgent zijn, wat moet blijken uit een inspectierapport. De activiteit mag niet zijn uitgevoerd voordat de aanvraag is ontvangen.  

• Meer informatie, klik hier.

Bij grootschalige restauratieplannen is het Noord-Hollands Fonds voor Monumenten interessant. Wil je meer lezen over leningen en fondsen voor monumenten? Lees dan hier verder. 

Meer weten?

Het Steunpunt adviseert gemeenten met kennis, advies en voorlichting over financieringsmogelijkheden voor monumenteneigenaren. Dit artikel biedt een overzicht van subsidies voor onderhoud en restauratie. Heb je na het lezen vragen of behoefte aan ondersteuning? Neem dan contact met ons op. 

Handige links

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: https://www.cultureelerfgoed.nl/domeinen/monumenten/subsidies

Bekijk ook de twee andere artikelen in het kennisdossier ‘Erfgoed & Geld’: