Expertmeeting: Oer-IJ

Expertmeeting: Oer-IJ

Het Oer-IJ vormt de verbindende structuur in het landschap van Midden Kennemerland, een landschap dat naast grote aardkundige en archeologische kwaliteiten ook belangrijke cultuurhistorische, ecologische, landschappelijke en economische waarden bezit.

Aankomende decennia komen er een aantal grote ontwikkelingen aan die ongetwijfeld invloed gaan hebben op het Oer-IJ gebied, bijvoorbeeld: de grote woningbouwopgave in de MRA; de ontwikkeling van OV buitenpoorten in de MRA; de continue bodemdaling in het veengebied; de energietransitie; de schaalvergroting in de landbouw; en de klimaatadaptatie. Tevens willen natuurorganisaties en de Provincie (met haar Natuurvisie) de ecologische samenhang in het Oer-IJ gebied versterken.

De expertmeeting

De bijeenkomst had als doel om met betrokkenen van gemeenten en organisaties in het gebied te verkennen hoe de kernwaarden en ruimtelijke kwaliteiten van het gebied behouden of versterkt kunnen worden bij de verschillende ruimtelijke opgaven die op het gebied afkomen. Stichting Oer-IJ zal de uitkomsten en ideeën van de bijeenkomst gaan gebruiken bij het maken van het ‘Inspiratiebeeld Oer-IJ gebied’, waar ze momenteel aan werkt.

Het maken van een dergelijk inspiratiebeeld heeft echter alleen zin als er draagvlak voor is en dit breed gedragen wordt door initiatiefnemers, en vooral door beleidsmakers. We hopen met de expertmeeting ook daaraan bijgedragen te hebben.

Landschapsgeschiedenis en kernkwaliteiten

De expertmeeting werd afgetrapt door een bevlogen Lia Vriend, die de deelnemers in korte tijd door de geschiedenis van het gebied loodste en liet zien dat het gebied rijk is aan aardkundige, archeologische, ecologische en landschappelijke waarden. Het belangrijkste is echter het verhaal; de samenhang tussen deze waarden en de continue verandering van het gebied.

Leidraad Landschap en Cultuurhistorie

In een vraaggesprek met de dagvoorzitter besprak landschapsarchitect Michiel Veldkamp de vernieuwde Leidraad Landschap en Cultuurhistorie van de Provincie (leidraadlc.nl). Michiel gaf aan dat de Leidraad zowel een inhoudelijke als procesmatige vernieuwing kent. Met de nieuwe Leidraad wordt vooral gestreefd naar een nieuwe denkwijze: neem landschap en cultuurhistorie integraal op in het ontwerpproces en behoud en ontwikkel daarmee de kernkwaliteiten en identiteit van het Noord-Hollandse landschap.

De kernkwaliteiten van het Oer-IJ met eigen ogen

Je kunt nóg zoveel plaatjes en kaartmateriaal bekijken, je leert een gebied pas echt goed kennen door er doorheen te lopen of te fietsen. Onder leiding van drie Oer-IJ gidsen zijn de deelnemers de kernkwaliteiten van het gebied zelf op de fiets gaan aanschouwen. Naast aandacht voor de cultuurhistorie – het Koningskanaal, de kalkovens en het voormalige kasteel Kronenburg – was er tijdens de excursie aandacht voor de landschappelijke kwaliteiten en opgaven – schaalvergroting landbouw, waterberging en woningbouw – in het gebied. Met de Hoogovens en de havens aan het Noordzeekanaal als silhouetten aan de horizon lag het Oer-IJ gebied als een lege, open groene vlakte aan onze voeten, een kwaliteit an sich.

Aan de slag

Bij terugkomst zijn vier groepen na een inleiding van Rik de Visser aan de slag gegaan op een reuzenkaart van het gebied. Iedere groep had een eigen set ruimtelijke opgaven op het gebied van woningbouw, energietransitie, infrastructuur landbouw, water, natuur, recreatie en erfgoed die ze moest inpassen in het gebied. Bij de inpassing moest men zoveel mogelijk integraal te werk gaan (opgaven combineren) en de landschappelijke kwaliteiten en het erfgoed in het gebied behouden of versterken. Er ontstond door het hele gebied heen een levendige discussie.

Resultaten

Waterbergingsopgave en natuur

• Gebruik de fijnmazige structuur van de kreken voor waterberging;
• Gebruik de veengebieden voor waterberging eventueel i.c.m. hernieuwde veenvorming of een overgang naar natte teelten;
• “De Kil” vernatten, zichtbaarder maken en inrichten voor recreatief gebruik;
• Verbrakken veenweidegebied van Zaanstad.

Transitie agrarische sector (schaalvergroting en circulaire bedrijven)

• Zoek verschillende benaderingen per landschapstype;
• Let op: bedrijfsmatige schaalvergroting is niet per definitie landschappelijke schaalvergroting.

Energietransitie

• Zonnepanelen langs bestaande structuren, zoals langs het Noordzeekanaal en langs de snelwegen (geluidsscherm, vangrails en wegdenk);
• Geen zonnepanelen in het open landschap.

Infrastructuur en recreatie

• Inpassing A8-A9: tunnel onder de golfbaan om de versnippering van het landschap tegen te gaan;
• Snelfietsroute langs de bestaande weg Heerhugowaard-Uitgeest met als alternatief parallel langs de provinciale weg Alkmaar-Purmerend.

Woningbouw

• Verdicht de binnensteden (dichtbij stations en hoofdwegen);
• Aan de randen; binnen stedelijk gebied (nu niemandsland);
• Bouwen richting de duinen, bijvoorbeeld in het ‘rommelige’ tuinbouwconcentratiegebied van Heemskerk (herstel daarbij oude structuren).

(Beeldverantwoording: Steunpunt Monumenten & Archeologie)