Archeologie

OOSTERLAND – Op donderdagmiddag 17 oktober lanceerde het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland tijdens de Bodembiënnale in de Michaëlskerk in Oosterland de laatste editie van archeologietijdschrift Schatrijk. In deze editie staat de Rede van Texel centraal, eeuwenlang een onmisbaar logistiek knooppunt voor de Nederlandse scheepvaart. Tot wel honderden schepen lagen hier voor anker, wachtend op een gunstige wind om uit te varen. Een aantal ligt daar nog altijd, gezonken tijdens zware stormen: een rijksmuseum op de bodem van de Waddenzee.

Benieuwd naar de verhalen die deze wrakken vertellen, en hoe ze (kunnen) worden beschermd? In deze Schatrijk lees je meer over de geschiedenis, de archeologie van het gebied, de huidige bedreigingen en wat er nodig is om dit erfgoed voor de toekomst te behouden.

Van welke bodem kom jij? Denk jij wel eens na over de invloed van de bodem op ons? De eerste editie van de Bodembiënnale, deze oktober op Wieringen, staat volledig in het teken van de ondergrond. Lees meer over deze bijzondere dag!

In het najaar van 2024 verschijnt de laatste editie van Schatrijk, het archeologietijdschrift van het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland. Schatrijk is er voor medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten en de Provincie, en voor iedereen die hart heeft voor de archeologie van Noord-Holland.

Met inwerkingtreding van de Omgevingswet is de gemeente het bevoegd gezag bij zogeheten meervoudige aanvragen bij archeologische rijksmonumenten. Bijvoorbeeld in combinatie met een omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit of een omgevingsplanactiviteit. Meestal gaat het om verstoring in de bodem van het archeologische monument.

De fundamenten van een kasteel die volledig onder de grond liggen, een opgraving die achter hekken plaats vindt of bijzondere vondsten, maar geen plek om ze te laten zien. Hoe maken gemeenten archeologie zichtbaar en beleefbaar?

Tijd voor onze favoriete excursie van ’t jaar: de lente-excursie van het Steunpunt! Dit keer bezoeken we moois op en rondom de hei tussen Hilversum en Laren. We spreken met elkaar af bij Station Hilversum, waar we ons niet uit het veld laten slaan door een klein lente-buitje.

Op woensdagmiddag 19 juni 2024 lanceerde het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland tijdens het symposium Samen Slimmer bij de Groene Afslag de vijfde editie van erfgoedtijdschrift ode.

Deze editie van ode gaat over het belang van omgevingskwaliteit door erfgoed, waarbij erfgoed wordt bezien in relatie tot alle ruimtelijke opgaven waaraan we werken, zoals de energietransitie en waterveiligheid. De auteurs bieden verschillende perspectieven op dat vraagstuk.

Schrijf je nu in voor de nieuwste editie van ode en ontvang ode digitaal en/of in je brievenbus.

Een kasteel dat volledig onder de grond ligt, een opgraving die achter hekken plaatsvindt of bijzondere vondsten: de verhalen zijn vaak fascinerend, maar niet altijd makkelijk om met het publiek te delen. Hoe maak je archeologie zichtbaar en beleefbaar?

Op woensdag 6 februari organiseerde het Steunpunt een Erfgoedteam over erfgoedbeleid. Hieronder delen we onze observaties, tips & tricks en goede voorbeelden uit de praktijk.

Op woensdag 6 februari organiseerde het Steunpunt een Erfgoedteam over erfgoedbeleid. Hieronder delen we onze observaties, tips & tricks en goede voorbeelden uit de praktijk.

Onderzoek toont aan dat heel Texel vanaf de prehistorie bewoond moet zijn geweest – en hoe. De mens heeft het reliëfrijke landschap naar eigen hand gezet. Waar gemeenten in andere provinciale archeologiegebieden een gebied delen, ís gemeente Texel het archeologiegebied. Bijzondere vondsten en vindplaatsen worden uitgelicht in deze editie van SCHATRIJK.

Van dubbelbestemming archeologie naar een aantoonbare verwachting van archeologie in de Omgevingswet. Wat staat ons te wachten? Op 22 november kwamen deze onderwerpen aan de orde.

In Spaarnwoude Park in de gemeente Velsen kun je twee archeologische wandelroutes met audiotour volgen. Een mooie manier om het publiek te betrekken bij de bijzondere historie van dit gebied. Elise Bos Eyssen (Programmamanager natuur- en recreatiegebied Spaarnwoude bij Recreatie Noord-Holland), Joke de Bruïne-Groot (gemeente Velsen) en Hilde Vermast (Voorzitter Archeologische Werkgroep Velsen) vertellen over het project.

Sinds de zomer van 2023 is een nieuw college van Gedeputeerde Staten in Noord-Holland aangetreden. Gedeputeerde Jelle Beemsterboer heeft voor de huidige collegeperiode Cultureel Erfgoed in zijn portefeuille. Een gesprek om kennis te maken en vooruit te kijken: wat vindt hij belangrijk als het gaat om erfgoed en welke kansen zijn er voor het erfgoed in relatie tot de actuele ruimtelijke opgaven.

Het is duidelijk dat bouwhistorie en archeologie elkaar kunnen aanvullen, maar in de praktijk gebeurt dat misschien minder vaak dan wenselijk is. In het online Erfgoedteam van 8 november 2023 stond de synergie tussen de twee disciplines centraal.

De mogelijkheden en toegevoegde waarde van tuinarcheologisch onderzoek bij de reconstructie of restauratie van historische tuinen zijn groot. Hoe ziet dit onderzoek eruit en wat kun je ermee? Op 21 juni 2023 kwam dit en meer ter sprake bij het Erfgoedteam.

Op woensdag 10 mei 2023 voerden we onder de vlag van het Erfgoedteam een open gesprek over de samenwerking tussen erfgoedmedewerkers en erfgoedvrijwilligers in de Noord-Hollandse gemeenten. Deelnemers waren dan ook grotendeels erfgoedambtenaren en (vertegenwoordigers van) erfgoedvrijwilligers. De opbrengst van het gesprek hebben we hieronder samengevat tot negen tips voor gemeenten en erfgoedvrijwilligers die willen samenwerken.

De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed bracht de monitor ‘Monumenten en Archeologie 2021-2022 benchmark gemeenten’ uit. Benieuwd naar de trends met betrekking tot erfgoed in de gemeenten?

In 2021 werd Wallonië getroffen door zware overstromingen. Wat kunnen we leren van deze ramp en hoe kunnen we ons erfgoed beter voorbereiden op de toekomst? Het Groot Onderhoud in Mechelen stond in teken van Klimaat. Lees hier meer.

Op 23 maart 2023 werd de archeoglossy Schatrijk editie West-Friesland gepresenteerd in kasteel Radboud in Medemblik. Lees hier het verslag.

Op donderdagmiddag 15 juni 2023 lanceerde het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland tijdens het symposium Samen Slimmer op het Marineterrein in Amsterdam de vierde editie van erfgoedmagazine ode.

Leeslijst bij het artikel ‘Alles kan erfgoed zijn’ in de vierde ode

Burgerwetenschapsproject 'Scars of War' in het Gooi en de Utrechtse Heuvelrug is afgerond. Burgerwetenschappers verzamelden een hoge kwaliteit data over uniek en belangrijk archeologisch erfgoed. Lees hier meer!

Wat is wat in erfgoedland? Een greep uit de vele erfgoedorganisaties.

Extra informatie bij het artikel ‘Onze monitor laat gemeenten zien waar zij staan’ in de vierde ode

Het Steunpunt doet onderzoek naar aspecten rondom de Omgevingswet en publiceert hierover. Ook schrijven we artikelen en blogs. Hieronder zijn onze publicaties te vinden.

Op donderdag 23 maart is archeoglossy Schatrijk West-Friesland gepresenteerd. De vele archeologische vindplaatsen van hoge kwaliteit uit de steentijd en bronstijd, het ontgonnen veengebied, de Westfriese Omringdijk en de steden langs de Zuiderzee zijn fenomenen om trots op te zijn. Ze worden uitgelicht in deze editie van SCHATRIJK.

Onder het groene agrarische landschap van West-Friesland ligt een bodemarchief verborgen dat gerust uniek genoemd mag worden. De vele archeologische vindplaatsen van hoge kwaliteit uit de steentijd en bronstijd, het ontgonnen veengebied, de Westfriese Omringdijk en de steden langs de Zuiderzee zijn fenomenen om trots op te zijn. Ze worden uitgelicht in deze editie van SCHATRIJK.

In de aanloop naar de provinciale Statenverkiezingen discussieerden 11 kandidaat-Statenleden van provinciale partijen in Noord-Holland over de toekomst van het Noord-Hollands erfgoed. Grote verandering van onze steden, dorpen en het landelijk gebied staan voor de deur. Hoe zorgen we dat het culturele erfgoed bij al deze maatschappelijke druk het fundament blijft, zodat Noord-Holland zijn unieke karakter behoudt? Een terugblik in beeld.

In 2023 zet de provincie Noord-Holland 1,5 miljoen euro in voor twee nieuwe subsidieregelingen voor professionele cultuur- en erfgoedorganisaties. De subsidie is bedoeld voor innovatieve - of samenwerkingsprojecten. Het is de opvolger van de impulsregelingen uit 2022. Vanaf 1 april is het mogelijk om subsidie voor projecten aan te vragen via de website van de Provincie.

Regels over de omgang met Bijzondere Provinciale Landschappen en archeologie hebben elkaar wat te bieden: versterking van beleid en verbreding van kennis. Hoe werkt dat in de praktijk? In een blog drie voorbeelden.

Deze editie van ode gaat over het belang van omgevingskwaliteit door erfgoed, waarbij erfgoed wordt bezien in relatie tot alle ruimtelijke opgaven waaraan we werken, zoals de energietransitie en waterveiligheid. De auteurs bieden verschillende perspectieven op dat vraagstuk.

Kandidaten van provinciale partijen in Noord-Holland discussiëren op 9 maart over de toekomst van het Noord-Hollands erfgoed. Grote verandering van onze steden, dorpen en het landelijk gebied staan voor de deur. Hoe zorgen we dat het culturele erfgoed bij al deze maatschappelijke druk het fundament blijft, zodat Noord-Holland zijn unieke karakter behoudt?

Op 23 november 2022 vond het Erfgoedteam 'Energiesystemen en archeologie' plaats. Welke effecten hebben de aanleg van en het werk aan energiesystemen op archeologische resten in de bodem? Deze vraag stond centraal bij dit Erfgoedteam. Lees hier het verslag.

Wat betekenen hitte, droogte en wateroverlast voor ons cultureel erfgoed? Om antwoord te krijgen op die vragen heeft de provincie onderzoek gedaan naar de klimaatrisico’s voor het erfgoed in Noord-Holland. De resultaten zijn aangegeven op een digitale kaart die de basis is voor verder onderzoek.

Hoe breng je jongeren in aanraking met archeologie en erfgoed, en wat levert dat op? Marjolein van den Dries (Archeologisch museum Haarlem) ging met ons in gesprek. Aan de hand van het lesprogramma  ‘Archeoloog in de klas’ onderzoeken we wat je als gemeente op dit gebied kunt doen, met speciale aandacht voor de waarde van lokaal erfgoed voor educatie.

Hoe kan materieel en immaterieel erfgoed tastbaar, beleefbaar en deelbaar gemaakt worden? De ArcGIS StoryMap, waarbij gebruik gemaakt wordt van storytelling, is een effectieve oplossing om verhalen over te dragen aan een specifieke doelgroep. Stan Plomp schreef er een blog over en maakte zelf een StoryMap over de Atlantikwall.

Het Steunpunt bouwt aan een overzichtelijke databank met projecten, bijvoorbeeld over herbestemmen, energietransitie en erfgoed in de ruimtelijke ordening en archeologie. Bekijk hier onze nieuwste projecten en updates!

Natuurbeheer in het kustgebied is gericht op verruiging - en met name verstuiving - van de natuur. Echter liggen fysieke resten van de Tweede Wereldoorlog direct aan het oppervlak, en beheersmaatregelen vormen een potentiële bedreiging voor hun bestaan. Hoe ga je om met deze kwetsbare 'zachte resten'? Onze adviseur archeologie Sander Hakvoort schreef een blog op basis van een casus in Bloemendaal.

In het najaar van 2022 vond het Erfgoedteam 'Vroeger beginnen met archeologie' plaats. Hoe zorg je dat archeologie op tijd in beleid wordt meegenomen? Dit en meer bespraken we samen met Fokko Kortlang (ArchAeO) en George Beentjes (Sweco) op 7 september in het Erfgoedteam.

Op woensdagochtend 26 oktober organiseerden we van 10.00 tot 11.00 uur een online Erfgoedteam met Anna Groentjes over het onderwerp erfgoedregistratie. Kijk de uitzending hier terug.

Op 18 oktober 2022 organiseerde het Steunpunt een masterclass over archeologie in de Omgevingswet. De cursus werd gegeven door Nathalie Vossen (Pro-Erfgoed) en ging onder andere in op archeologie in relatie tot de Omgevingsvisie, het Omgevingsplan en de Omgevingsvergunning. Lees hier een beknopte samenvatting, vind een overzicht van handige links en bekijk de video van de bijeenkomst.

Tussen 2006 en 2009 werd in Enkhuizen één van de best bewaarde prehistorische landschappen van Noordwest-Europa ontdekt. Voor de aanleg van een nieuwbouwwijk zouden deze resten voorgoed verdwijnen. Daarom werd besloten in de wijk een inclusieve locatie in te richten waar vondsten en structuren van de opgraving zichtbaar én beleefbaar konden worden gemaakt: archeologische speeltuin Kadijken.

Het burgerwetenschapsproject 'Scars of War' waarmee iedereen vanaf juli hoogtekaarten van de Utrechtse Heuvelrug en het Gooi kan afspeuren, leverde al 15.000 interessante locaties op. Lees hier het tussenverslag.

Rosan Kocken (GroenLinks) is gedeputeerde van de provincie Noord-Holland voor Cultuur en erfgoed. Rosan gelooft dat de wereld, duurzamer, gezonder en inclusiever kan, ook voor erfgoed ziet zij kansen. Welke dat zijn lees je hier.

Gemeentelijk erfgoedbeleid gaat niet om de bescherming en benutting van erfgoed alleen. Ook diversiteit en inclusiviteit zijn thema’s die doorwerken in de werkpraktijk. Een aantal praktische tips. 

Tijdige en logische inpassing van archeologie is mogelijk als we er vroeg aan beginnen. Maar hoe? Door bij intaketafels, omgevingstafels én in de gemeentelijke adviescommissie archeologie ter tafel te brengen voeg je tijdsdiepte toe aan ontwikkelingen. Wij schreven een blog.

Stagiair Bram Kuiper deed bij het Steunpunt onderzoek naar inclusiviteit en participatie in relatie tot erfgoed. Weer een stap in de richting van een inclusievere erfgoedpraktijk.

Wie denkt dat het duingebied ten zuiden van het Noordzeekanaal uitsluitend rust en ruimte te bieden heeft, komt voor een verrassing te staan. Het gebied is al duizenden jaren intensief bewoond door de mens. Lees er alles over in het Basisdocument Zuidelijk Duingebied.

Wieringen is een van de weinige plekken in Noord-Holland waar de oudste perioden aan de oppervlakte liggen. De vroegste vondsten kunnen worden herleidt naar 15.000 jaar geleden. Lees er alles over in het Basisdocument Wieringen.

Het Waterland is een oer-Hollands landschap gevuld met veenweiden en polders. Tijdens de Middeleeuwen is het gebied compleet ontgonnen, wat een enorme landbouwproductie mogelijk maakte. Lees er alles over in het Basisdocument Waterland.

Het duingebied tussen Camperduin en het Noordzeekanaal bevat een ongekend rijk bodemarchief. Lees er alles over in het Basisdocument Noordelijk Duingebied.

Op diverse plekken in het Gooi zijn bijzondere archeologische ontdekkingen gedaan. Vooral Hilversum en omgeving spant daarbij de kroon: uit álle bewoningsfases – van Paleolithicum tot heden – zijn vondsten gedaan die wijzen op menselijke activiteit en bewoning. Lees alles over deze unieke bevindingen in het Basisdocument Gooi en Vechtstreek.

Het Citizen science project 'Scars of War' is gestart. Iedereen mag meespeuren naar archeologische sporen uit de Tweede Wereldoorlog, zoals bomkraters en loopgraven. Het onderzoeksgebied strekt vanaf de Utrechtse Heuvelrug tot in het Gooi.

Voor de derde editie van de Ode schreef Elyze Storms-Smeets, verbonden aan de Wageningen Universiteit en het Gelders Genootschap het hoofdartikel ‘Een ander perspectief’. Aanvullend stelde zij een leeslijst op.

Het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland doet onderzoek naar inclusiviteit in relatie tot erfgoed. Door de verschillende waarden die mensen aan plekken en gebouwen toekennen zichtbaar te maken, kunnen wij die waarden ook beter beschermen. Lees meer!

Het thema van deze ode is 'integraal werken'. Hoewel dat misschien niet zo spannend klinkt, is het cruciaal voor het erfgoed dat we samen optrekken met andere sectoren. Denk aan de grote verduurzamingsopgave in het erfgoed en aan de energietransitie in ons cultuurlandschap.

Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland ontwikkelde speciaal voor niet-erfgoedambtenaren de basismodule ‘Erfgoed in ruimtelijk beleid’. Kijk hier de bijeenkomst terug.

In februari 2022 presenteerde de Raad voor Cultuur het veelbesproken rapport ‘Archeologie bij de tijd’. We gaan in gesprek met de spil van het bestel; de gemeente.

Op 16 maart waren de gemeenteraadsverkiezingen. De portefeuilles worden nu verdeeld, waaronder cultureel erfgoed. Niet alle bestuurders hebben evenveel ervaring of affiniteit hiermee. Hoe zorg je er als erfgoedambtenaar voor dat een bestuurder snel vertrouwd raakt en hoe help je de ambities te verwezenlijken?

Binnenkort start Citizen science project 'Scars of War', waarbij vrijwilligers meespeuren naar archeologische sporen uit de Tweede Wereldoorlog, zoals bomkraters en loopgraven. Het onderzoeksgebied strekt tot in het Gooi.

De gemeenten Bergen, Beverwijk, Castricum, Uitgeest, Heemskerk, Zaanstad en Velsen maken deel uit van het bijzondere archeologiegebied het Oer-IJ. Onder de groene weiden gaat een bijzonder archeologiegebied schuil vol archeologische sporen van bedrijvigheid, watermanagement, strijd en religie. Lees er alles over in het Basisdocument Oer-IJ.

Het behouden van archeologische vindplaatsen in situ, dus op de plek waar het ligt, is wat we het liefste willen. Zo blijft het ondergrondse erfgoed goed beschermd. Wat verstaan we onder behoud in situ, waar moeten we aan denken en wie is wanneer aan zet? Dit en meer bespraken we op 16 november in het Erfgoedteam.

In het Digitaal Erfgoedloket stond erfgoed in digitale of gedigitaliseerde vorm centraal. In het laatste vragenuur was Mark Alphenaar van het Regionaal Archief Alkmaar te gast en bespraken we het online delen van collecties. Een digitale erfgoedcollectie wordt immers pas echt goed zichtbaar als publiek wordt bereikt. Hoe je dit aanpakt? Lees hier alle tips en trucs!

Speciaal voor gemeenteraadsleden is er nu een podcast over cultureel erfgoed. Wat bedoelen we eigenlijk met ‘erfgoed’? Wat kun je als raadslid of gemeenteraad doen voor het lokale erfgoed? En wat als je meer te weten wilt komen over erfgoed? Luister hier de podcast mét en vóór raadsleden! Nu te beluisteren, aflevering 1 met Christian Pfeiffer en Meis de Jongh.

Duurzaamheid en inclusiviteit zijn belangrijk binnen het nieuwe provinciale erfgoedbeleid. Beide thema’s kunnen spanning opleveren maar gedeputeerde Zita Pels zoekt graag naar balans en nieuwe perspectieven. Ze is trots op het brede draagvlak voor erfgoed in Provinciale Staten. Een interview. 'En vaak ligt er dan ook een kans om het erfgoed mooier te maken. Dat noem ik samen slimmer.’

Het Steunpunt heeft het Netwerk voor Nieuwe Erfgoedprofessionals in het leven geroepen voor startende erfgoedspecialisten. Lees hier over de ervaringen van twee leden van het Netwerk: Lotte Portier en Astrid Zwaag. Lees hier het verhaal van Lotte.

Het Steunpunt heeft het Netwerk voor Nieuwe Erfgoedprofessionals in het leven geroepen voor startende erfgoedspecialisten. Lees hier over de ervaringen van twee leden van het Netwerk: Lotte Portier en Astrid Zwaag. Lees hier het verhaal van Astrid.

Draagvlak voor erfgoed in de gemeente groeit als je het zichtbaar maakt en deelt, ook digitaal. Dat vraagt om gedigitaliseerde objecten, foto’s en documentatie uit mooie collecties. Hoe pak je het digitaliseren aan? Lees de tips in de folder ‘digitaal erfgoed’.

Tijdens dit vragenuur gaf fervent Wikipediaan Hay Kranen een introductie op Wikidata en vertelde over de mogelijkheden die het biedt voor het erfgoedveld en gemeenten.

Het Netwerk voor Nieuwe Erfgoedprofessionals is bedoeld voor nieuwe erfgoedmedewerkers die het gemeentelijk erfgoedveld aan het verkennen zijn. Wij brengen starters in de erfgoedsector samen zodat zij ervaringen kunnen delen en nieuwe kennis kunnen opdoen. Onze Syllabus 2021 is nu hier downloaden.

Wij organiseerden op 28 oktober 2021 een bijeenkomst over het belang van inclusiviteit en diversiteit in gemeentelijk erfgoedbeleid. Wij koppelen de inzichten uit deze bijeenkomst graag aan u terug omdat gemeenten de komende jaren steeds meer te maken gaan krijgen met dit thema. Inclusivitieit staat op bij ons op de agenda, bij u ook?

Door terminologiebronnen te gebruiken bij het beschrijven van erfgoedcollecties zorg je voor betere vindbaarheid en hogere kwaliteit van de registratie. Lees het verslag van het vragenuur hierover.

Op donderdag 4 november werd de nieuwe SCHATRIJK gepresenteerd. In deze SCHATRIJK staat provinciaal archeologiegebied het Oer-IJ centraal.

In dit erfgoedteam over diversiteit en inclusiviteit in gemeentelijk beleid, gingen wij in gesprek met Noord-Hollandse erfgoedambtenaren over het belang van een bredere, inclusieve blik op erfgoed en over bewustzijn over het eigen perspectief naar aanleiding van presentaties van socioloog Frans Soeterbroek en historicus Dineke Stam.

De gemeenten Bergen, Beverwijk, Castricum, Uitgeest, Heemskerk, Zaanstad en Velsen maken deel uit van het bijzondere archeologiegebied het Oer-IJ. Onder de groene weiden gaat een bijzonder archeologiegebied schuil vol archeologische sporen van bedrijvigheid, watermanagement, strijd en religie. Sporen en vondsten uit dat verleden komen aan bod in de zesde SCHATRIJK.

Met een informatiebeleidsplan leg je een basis voor verdere plannen met (digitaal) collectiemateriaal en informatie over erfgoed. Lees het verslag van het vragenuur hierover.

De historische kaarten uit 1832 van heel provincie Noord-Holland zijn nu te bekijken via onze kaartviewer. De kaartlaag met kadastrale minuutplannen kan gecombineerd worden met de andere kaarten in de viewer, zoals topografische kaarten, luchtfoto’s, hoogtebestanden of andere historische kaarten.

Voorafgaand aan de werksessies voor het Economisch Herstel en Duurzaamheid Fonds (EHDF) zette het Steunpunt via de Noord-Hollandse gemeenten een enquête uit om een eerste indruk te krijgen van de problematiek en de behoeften. Dit zijn de resultaten.

Goede en onafhankelijke toegang tot ons cultureel erfgoed is van groot belang. Erfgoedorganisaties beschikken over veel kennis van lokaal erfgoed. Een goede digitale ontsluiting hiervan helpt gemeenten bij hun erfgoedtaken. Het Digitaal Erfgoedloket ondersteunt bij het tonen en verbinden van digitaal erfgoed.

Ondergronds erfgoed vormt een belangrijk onderdeel van onze cultuurhistorie. Doordat archeologie zich in de bodem bevindt, blijft dit erfgoed echter voor de meeste mensen verborgen. Het Steunpunt biedt daarom gemeenten een reeks voorbeeldprojecten aan ter inspiratie over inpassing van archeologie in de publieke ruimte.

In dit Erfgoedteam over de werkdruk bij de erfgoedambtenaar gingen wij in gesprek met erfgoedambtenaren van de verschillende gemeenten in Noord-Holland. Over de werkdruk die zij wel/niet ervaren en hoe zij een balans weten te vinden tussen de basistaken en de politieke waan van de dag.

Steeds meer gemeenten kampen met zowel droogte als wateroverlast. De kans daarop neemt toe door de klimaatveranderingen en verstedelijking. Dit vraagt om oplossingen om het overtollige water tegen te houden bij hogere pieken, op te kunnen slaan tijdens droge perioden en beter af te kunnen voeren in nattere perioden.

Kijk hier de masterclass van 6 juli 2021 over digitaal erfgoed terug. De masterclass werd georganiseerd door Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland.

Als Nederlands eerste UNESCO werelderfgoed biedt Schokland een zeer uniek landschap met een rijke cultuurhistorie verscholen in de ondergrond. Om dit archeologische archief van Schokland tot leven te brengen, is de de Archeoroute in het leven geroepen.

De Broekpolder is al voor decennia lang een thuis voor de mens. Aanwijzingen geven aan dat boeren uit de bronstijd al het land bewoonde rond 1700 voor onze jaartelling. De wateroffers brengen de huidige bewoners in contact met hun voorouders en verbindt hen met de hedendaagse wijk.

Een groot gedeelte van de Broekpolder te Heemskerk is aangewezen als archeologisch monument. Om dit monument te beschermen, is besloten om van dit deel een wijkpark te maken. De inspiratie voor de inrichting van park de Vlaskamp vindt zijn grondslag in het archeologisch verleden.

In deze editie zetten wij het landschap extra in de schijnwerpers, zodat de veelzijdigheid, de verandering van het landschap en als het andere moois de aandacht kan krijgen die ze verdienen. 

Op donderdag 15 april 2021 werd het onderwerp 'handhaving en archeologie' behandeld tijdens het Erfgoedteam. Lees hier het verslag.

Om gemeenten te ondersteunen bij het omgaan met vondstmeldingen heeft het Steunpunt het Protocol vondstmeldingen ontwikkeld.

Noord-Hollandse bijzondere natuurlijke landschappen en landschapselementen worden sinds november 2020 beschermd door de omgevingsverordening (OV NH2020). Deze wijziging heeft consequenties voor gemeentelijk beleid. We gaan in gesprek met Martin Vos, beleidsadviseur omgevingsbeleid van provincie Noord-Holland.

De provincie Noord-Holland heeft 100 miljoen euro beschikbaar gesteld om de economische en maatschappelijke effecten als gevolg van de uitbraak van corona te verzachten. Het geld wordt de komende jaren gebruikt om 3 doelen te bereiken.

De centrale doelstelling van het themajaar Ode aan het Landschap (2021) is het creëren van een structurele nieuwe kijk op en een herwaardering van het landschap. Hierin worden heden, verleden en de toekomst van het landschap voor het voetlicht gebracht. We vroegen Ellen Klaus van OdeaanNH om uiteen te zetten wat er dit jaar allemaal te gebeuren staat.

De komende maanden blijven afstand en de digitale wereld ons werk bepalen. Dat betekent dat we meer tijd hebben voor andere zaken, zoals onderzoek en publicatie. In de eerste helft van 2021 kunnen jullie dan ook enkele publicaties van het Steunpunt verwachten. Onder andere verschijnen dit jaar onze tijdschriften Ode en Schatrijk.

Op donderdag 20 augustus 2020 stond het Erfgoedteam in het teken van vondstmeldingen en wat dit in de praktijk betekent voor gemeenten. Lees hier het volledige verslag.

Vanaf 2022 is (naar verwachting) de Omgevingswet van kracht. Met de Omgevingswet wordt vooroverleg en maatwerk belangrijker. Dit biedt gemeenten meer kansen om het archeologische erfgoed tijdig te betrekken en een bijdrage te laten leveren aan de omgevingskwaliteit. Juist door behoud in situ!

Deze editie van het jaarlijkse Rondetafelgesprek over een van de provinciale archeologiegebieden was het Oer-IJ aan de beurt. De volgende vraag stond centraal tijdens de ditmaal digitale bijeenkomst: ‘Hoe zorg je ervoor dat erfgoed, en archeologisch erfgoed in het bijzonder, wordt meegewogen bij de opgaven binnen de regio Oer-IJ?’

Op donderdag 12 november vond het Erfgoedteam Archeologie in de Omgevingswet plaats. Marjolein Kerkhof van Archeologie Delft en Femke Hogeboom van de Omgevingsdienst Utrecht deelden hun ervaringen en tips.

Op dinsdag 1 december werd de nieuwe archeoglossy SCHATRIJK Gooi en Vechtstreek gepresenteerd. Gedeputeerde van cultuur Zita Pels heeft de SCHATRIJK Gooi en Vechtstreek digitaal aangeboden aan de regio.

Het Gooi en de Vechtstreek zijn twee gebieden met prachtige landschappen. Maar de beide regio’s bevatten ook verborgen schatten: archeologische sporen en vondsten. Ze vertellen een deel van de geschiedenis van Noord-Holland, en zijn daarom aangewezen als provinciaal archeologiegebied.

Is er in jouw gemeente ook al aandacht voor de concept-RES? Mooi! Want voor de toekomst van onze planeet is snelheid bij de energietransitie geboden. Maar laten we in onze haast om ‘van het gas af te gaan’, het ondergrondse erfgoed niet vergeten. Kies voor toekomst én verleden. Hoe je dat doet? Onze tip: maak vooraf een risico-inventarisatie, begin hierbij bij de A van Archeologie, weeg de belangen en kies bewust.

Oproep: Dien de meest inspirerende archeologische vindplaatsen in uw gemeente in als inspiratie voor een poëziewedstrijd!

De Omgevingswet komt eraan! Met onderstaande acties zorg je ervoor dat een goede omgang met archeologie stevig verankerd is in het proces.

Ga je een stolp kopen, verbouwen, restaureren, verduurzamen of herbestemmen? In dit artikel tref je informatie aan over verschillende zaken waar je mee te maken kunt krijgen, zoals financiering, vergunningen en planologie, archeologie, architectuur en erf, cultuurhistorie, subsidies, verduurzaming en bouwtechnische vraagstukken.

De Noord-Hollandse digitaal erfgoedcoach is toegankelijk voor medewerkers van erfgoedinstellingen (vrijwilligers en betaald) uit alle sectoren: archieven, bibliotheken, wetenschap, musea en media/AV. Ze geeft kosteloos advies en ondersteuning bij vraagstukken op het gebied van digitalisering en gedigitaliseerde collecties, maar ook bij het aanvragen van subsidies.

Op donderdag 25 juni 2020 vond de jaarlijkse zomerexcursie van het Erfgoedteam plaats, naar de Westbatterij en project De Krijgsman in Muiden.

In de LinkedIn groep 'Archeologie, Omgevingswet en kwaliteit leefomgeving' delen we kennis, ideeën en best practices op het snijvlak van archeologie en de Omgevingswet. In deze nieuwe rubriek ‘De Vraagbaak’ willen wij vragen aan de orde laten komen over archeologie in  relatie tot de omgevingswet.

De ErfgoedRaad is een informatieve talkshow voor Staten- en raadsleden over erfgoed in Noord-Holland. Dit programma illustreert de meerwaarde van erfgoed voor andere opgaven aan de hand van vijf actuele voorbeelden.

Veel mensen vinden het vanzelfsprekend dat erfgoed er is, maar dat is er zeker niet. De verhalen in dit blad laten zien hoe erfgoed een goede plek kan krijgen én houden in het huidige landschap en in onze dorpen en steden. 

Archeologie kan dienen als inspiratiebron bij het inrichten van de openbare ruimte. Maar hoe zorg je daarbij voor kwaliteit en een goed ontwerp?

Ook het Steunpunt moest even schakelen om het werk zo goed mogelijk voort te kunnen zetten. In dit artikel vertellen we hoe we dat doen en reiken we verdere informatie aan voor organisaties en particulieren die met erfgoed te maken hebben. Ambtenaren wordt gevraagd te inventariseren wat de gevolgen voor het erfgoed zijn in hun gemeente. Laat het ons weten!

In februari 2019 startte gemeente Hilversum met het project ‘Erfgoedgesprekken met de maatschappelijke wereld’. We vroegen Annette Koenders, senior beleidsadviseur Cultureel Erfgoed en Dierenwelzijn bij gemeente Hilversum, ons hier meer over te vertellen.

Marjo Schlaman is de nieuwe beleidsadviseur Erfgoed & Cultuur van provincie Noord-Holland. Ze licht die rol toe en zet nog eens uiteen hoe de provincie haar erfgoedbeleid vorm geeft.

Op dit moment worden de archeologische onderdelen van de Erfgoedwet geëvalueerd. De evaluatie vindt vervroegd plaats door een motie van SP-Tweede-Kamerlid Sandra Beckerman. Zij maakte zich zorgen over de uitwerking van de wet op met name de archeologie. Zo vroeg ze onder meer aandacht voor deskundigheid en capaciteit bij gemeenten. Lees er hier meer over.

Op 12 maart 2020 organiseerden we de tweede netwerkbijeenkomst van het jaar in Hilversum. Hier lees je het verslag, kun je de presentaties bekijken, zie je de foto's en vind je relevante links en aanvullende informatie.

In 2017 startte een unieke samenwerking in de archeologische sector als het gaat om het verbeteren van gemeentelijke archeologische waarden- en verwachtingenkaarten. Het doel van de samenwerking is het opstellen van een Handleiding waaruit duidelijk moet blijken aan welke (minimum-)eisen een gemeentelijke archeologische kaart in de toekomst moet voldoen.

Op donderdag 6 februari 2020 organiseerde het Erfgoedteam de bijeenkomst 'Wat behouden we eigenlijk?'. Aanleiding hiervoor was het toenemende aantal vragen over de mogelijke vormen van bescherming van gebouwd erfgoed. Het doel was om inzicht te geven in de bestaande beschermingsvormen en met actuele casussen van de gemeente Alkmaar en Haarlemmermeer te onderzoeken hoe specifieke erfgoedwaarden het best beschermt kunnen worden.

Meer omgevingskwaliteit met archeologie? Ja graag, maar hoe dan? We interviewen kennisdragers over wat zij zien als belangrijke punten en methoden. Maar ook de kennisvragers komen aan bod, net zoals verschillende visies op het onderwerp. Ben jij ook (al) aan de slag met archeologie binnen het omgevingsbeleid? Of heb je een vraag? Laat het ons weten. Hier onder hebben we al een paar algemene punten aangestipt. Denk en praat mee!

Weg met het aardgas, lang leve de aardwarmte! Een positieve ontwikkeling voor de toekomst van onze planeet. Minder aardgas, minder CO2 en daardoor uiteindelijk minder broeikaseffect. Tegelijkertijd bestaan er ook zorgen. Zorgen dat we in ons nobele streven om de planeet te redden en daarmee onze toekomst, te weinig oog hebben voor het verleden.

Op 11 februari 2020 organiseerden we de eerste netwerkbijeenkomst van het jaar in Alkmaar. Hier lees je het verslag, kun je de presentaties bekijken, zie je de foto's en vind je relevante links en aanvullende informatie.

Nancy Arkema schreef voor ons een blog over participatie en erfgoed in de Omgevingswet. Onder meer komen er een aantal voorbeelden aan bod van instrumenten die je kunt inzetten en twee uitgewerkte praktijkvoorbeelden.

Gemeenten hebben er belang bij om het archeologische beeld in hun gemeente zo compleet mogelijk te maken. Hierdoor kunnen ze hun wettelijke taak als hoeders van erfgoed beter uitvoeren. Particuliere vondstmeldingen kunnen een goede aanvulling vormen op het reeds bekende archeologische erfgoed.

Samen inventariseren hoe het staat met de ‘archeologische voorraad’ van het Gooi en de Vechtstreek, en met het benutten en beleven ervan: dat deden de deelnemers aan het Ronde-Tafelgesprek op 10 oktober 2019. Lees hier het verslag.

Op dinsdag 5 november organiseerden we de bijeenkomst Community Archaeology. Tijdens deze bijeenkomst werd verteld en gediscussieerd over de mogelijkheden om archeologie breder binnen gemeenten in te zetten. Lees hier het verslag.

In de maanden voor de zomer organiseerde het Steunpunt verschillende evenementen. Het waren enerverende maanden en we kunnen ons voorstellen dat u niet alles heeft kunnen bijwonen. Daarom hierbij een terugblik.

Het loket van het Steunpunt is al enkele jaren via de website, email en telefoon bereikbaar voor vragen. Het is in die tijd uitgegroeid tot vaste vraagbaak voor ambtenaren, maar ook voor bedrijven en particulieren. Tijd voor een analyse.

Het verleden is van iedereen en de moeite waard om te leren kennen. Archeologen zoeken daarom naar manieren waarop ze hun kennis over dat verleden kunnen delen en er zoveel mogelijk mensen bij kunnen betrekken. Vanuit die gedachte is community archaeology ontstaan.

We vroegen gedeputeerde Zita Pels (GroenLinks) wat erfgoed voor haar betekent en wat de komende jaren de belangrijkste erfgoed-opgaven zijn. Lees hier het interview.

Om 15 mei organiseerde het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland in samenwerking met de RCE de cursus Erfgoed in de Omgevingswet. Lees hier het verslag.

Het gebied ten zuiden van het Noordzeekanaal blijkt al duizenden jaren intensief door mensen bewoond te worden. De prachtige en intrigerende voorwerpen die onze voorouders gebruikten en de sporen die ze nalieten in het Zuidelijk Duingebied staan centraal in de vierde uitgave van SCHATRIJK.

Op woensdag 3 juli werd de nieuwe archeoglossy SCHATRIJK Zuidelijk Duingebied gepresenteerd. De nieuwe gedeputeerde cultuur Zita Pels overhandigde het magazine aan wethouders van Velsen, Bloemendaal en Zandvoort.

Om 15 mei organiseerde het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland in samenwerking met de RCE de cursus Erfgoed in de Omgevingswet. Lees hier het verslag.

Per 1 maart gaat de Erfgoedinspectie verder door het leven als Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. Het nieuwe werkprogramma geeft een overzicht van de doelstellingen voor de komende twee jaar. Het Steunpunt heeft voor u de belangrijkste erfgoeddoelstellingen op een rijtje gezet.

Om het draagvlak voor de bescherming van monumentale objecten te vergroten, helpt het als er voldoende kennis van het pand of gebied beschikbaar is. Met dit artikel willen we de (monumenten)ambtenaar aanknopingspunten bieden bij de inspanning om erfgoed in de gemeente te beschermen.

Ook in 2019 komen medewerkers van het Steunpunt bij gemeenten ‘thuis’. Via ‘Loket op Maat’ vindt een informeel gesprek plaats tussen de ambtenaar die erfgoed in zijn of haar takenpakket heeft, en het Steunpunt.

Het advies is eind maart 2019 door de Raad voor Cultuur uitgebracht en is bedoeld als een aanvulling op de nota Brede blik op erfgoed.

Per januari 2019 is Steven Slabbers in functie als onafhankelijk adviseur ruimtelijke kwaliteit van de provincie Noord-Holland. Nu hij een aantal maanden aan het werk is leek het ons een goed idee om te horen wat voor agenda hij heeft.

Op 16 april 2019 organiseerde het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland een netwerkbijeenkomst in Broek op Langedijk. Lees hier het verslag en bekijk de foto's.

Wat te doen met Jong Archeologisch Erfgoed? Lees hier het verslag over de netwerkbijeenkomst te Bloemendaal over dit vraagstuk.

In de kaartviewer van het Steunpunt vindt u verschillende kaartlagen over archeologie, monumenten en het landschap.

Het Protocol duinarcheologie is een visuele vertaling van de omgangsregels met betrekking tot de archeologie in het duingebied.

Het Steunpunt organiseerde op donderdag 14 februari een themabijeenkomst Jong Archeologisch Erfgoed (1750-1950): omgang met stellingen en linies. Een verslag.

In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen organiseerde het Steunpunt een verkiezingsdebat voor (aankomend) bestuurders over de relatie tussen erfgoed en grote maatschappelijke opgaven. Lees het korte verslag en bekijk de foto's.

Archeologie, het vaak ongeziene erfgoed, is meestal geen thema wanneer er over bodemdaling wordt gesproken. Maar hoe terecht is dat? In hoeverre vormt bodemdaling een bedreiging voor de het ondergrondse archeologische erfgoed?

In 2019 start het Steunpunt met het Platform Archeologie in de Duinen. Het Noordelijk en Zuidelijk Duingebied zijn door de provincie aangewezen tot Provinciale Archeologiegebieden.

In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen organiseert het Steunpunt een verkiezingsdebat over erfgoed voor aankomende bestuurders.

Hoe kun je als gemeente zorgen dat je erfgoedbeleid goed in elkaar steekt als de Omgevingswet in 2021 van kracht wordt? Welke aspecten van de wet verdienen het komende jaar het meest onze aandacht?

Het Steunpunt bouwt aan een overzichtelijke databank met herbestemmings- en energietransitievoorbeelden. Lees hier welke projecten inmiddels de revue zijn gepasseerd.

Vooruitblik naar de Erfgoedteams van 2019: bijeenkomsten waarin erfgoedvragen van gemeenten worden beantwoord door de leden van het Erfgoedteam.

Op vrijdag 7 december werden de eerste exemplaren van nieuwe archeoglossy SCHATRIJK Noordelijk Duingebied overhandigd aan de wethouders van de gemeenten waarin dit provinciale archeologiegebied gelegen is.

Het duingebied tussen Camperduin en het Noordzeekanaal staat centraal in de derde editie van SCHATRIJK. Belangrijke thema’s: de oorlog van 1799, de linie van Beverwijk, buitenplaatsen, de Atlantikwall en het archeologisch onderzoek op het Hoogoventerrein.

Op dinsdag 16 oktober organiseerde het Steunpunt Monumenten en Archeologie in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de cursus Erfgoed in de Omgevingsvisie, waar werd ingegaan op de integratie van erfgoed in de omgevingswet die in 2021 in werking treedt.

Als de Omgevingswet wordt ingevoerd, verandert er erg veel voor iedereen die werkt aan de fysieke leefomgeving. Om medewerkers van gemeenten ...

Op 18 oktober bediscussieerde het Erfgoedteam het thema ‘De combinatie tussen erfgoed- en natuurbeheer’. Natuurbeheer en erfgoed zitten elkaar soms in de weg. Hoe kunnen we deze twee thema’s combineren?

Welke schade veroorzaken heipalen aan het ondergrondse erfgoed? Heipalen en archeologievriendelijk bouwen gaan samen, míts er goede afspraken worden gemaakt.

Hoe kunnen we de kernwaarden en ruimtelijke kwaliteiten van het Oer-IJ gebied behouden en versterken? De uitkomsten van de inspiratiebijeenkomst over de toekomst van een van de oudste landschappen van Noord-Holland.

In het tweede weekend van oktober vond de 4e editie van de Nationale Archeologiedagen plaats. Maar liefst 55.000 mensen bezochten de vele evenementen in Nederland.

Op 12, 13 en 14 oktober vinden de Nationale Archeologiedagen plaats, het medium om het publiek met het archeologische erfgoed uit de eigen regio kennis te laten maken.

Het verslag van het Ronde-Tafelgesprek Noordelijk en Zuidelijk Duingebied op 19 juni 2018.

Het verslag van de Inspiratiedag Archeologie op 31 mei 2018.

In de Ministerraad is vandaag de beleidsbrief Erfgoed Telt van minister Van Engelshoven behandeld. In de beleidsbrief gaat het kabinet specifieker in op het erfgoedbeleid en de betekenis van erfgoed voor de samenleving.

De glossy geeft een goed overzicht van de kenmerken, verscheidenheid en rijkdom van de archeologie in de regio, en dient als inspiratiebron voor ontwikkelaars, ondernemers, beleidsmakers, en organisaties op het gebied van erfgoed, toerisme en recreatie.

De glossy geeft een goed overzicht van de kenmerken, verscheidenheid en rijkdom van de archeologie in de regio, en dient als inspiratiebron voor ontwikkelaars, ondernemers, beleidsmakers, en organisaties op het gebied van erfgoed, toerisme en recreatie.

Nu is het tijd om een volgende stap te zetten door gebouwen nieuw leven te geven, monumenten te verduurzamen en de toegankelijkheid van historische plekken te vergroten.

Het was een flinke klus, maar dan héb je ook wat: een gloednieuwe metroroute en zo’n 700.000 archeologische vondsten.

Blog over ondergronds religieus erfgoed van 11 april 2018.

Erfgoedteam van 25 oktober 2017 over vergunningvrij bouwen.

Verslag van de Netwerkbijeenkomst: Hollands Kroon op 8 maart 2018.

Erfgoedteam van 29 november 2017 over archeologische en cultuurhistorische monumenten en structuren.

De laatste themadag van de drieluik Religieus Erfgoed stond in het teken van het ondergrondse religieuze erfgoed, de archeologie.

Het Steunpunt organiseerde dit jaar vier goed bezochte Netwerkbijeenkomsten. Thema’s varieerden van Omgevingswet tot archeologie en aardkundige monumenten.

Het Parool - Artikel over de vroegste geschiedenis van Amsterdam.

"Het is verbazingwekkend dat zo’n klein bos zoveel commotie kan veroorzaken". Lees hier het verhaal over het Echobos ten westen van de Brink in Muiderberg.

Er worden de komende jaren zo’n 15 tot 4500 sluitingen verwacht, zeer verontrustende geluiden gebaseerd op cijfers uit 2016 toen 82% van de gelovigen aangaf nooit (meer) een kerk te bezoeken.

"Van collectie naar connectie, van gebouw naar gebruik, van objectgericht naar gebiedsgericht"

"Zie dit als de opdracht voor de erfgoedsector in relatie tot de Omgevingswet."

"Zo’n 3.000 jaar geleden hakte hier iemand hout en stookte een vuurtje. De prehistorie lijkt even heel dichtbij."

"Toekomstgerichte vragen van mensen die elke dag met geschiedenis te maken hebben. Dat past goed bij de insteek die de provincie in 2016 in de cultuurnota heeft willen vastleggen".

“Archeologie is ondanks de onzichtbaarheid een belangrijke factor in de nieuwe Omgevingswet als ruimtelijke kwaliteit, maar er zit een addertje onder het gras.”

Lees hier de archeoglossy over Waterland.

Lees hier het interview van het Steunpunt met gedeputeerde Jack van der Hoek.

De allereerste archeoglossy over het voormalig eiland Wieringen.

Heeft uw gemeente een ruimtelijk vraagstuk waarbij u steun kunt gebruiken? Het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland is op zoek naar projectideeën of ruimtelijke vraagstukken met betrekking tot erfgoed binnen de thema’s monumenten en herbestemming, cultuurlandschap en erfgoed in de Omgevingswet.

Op een onverwachte locatie in Purmerend ligt een kleine monumentale begraafplaats. Op deze idyllische plek zou een 16de-eeuwse grafzerk onder de grond verstopt liggen.

De 17de-eeuwse Middenweg vormt de ruggengraat van Heerhugowaard. Archeologisch onderzoek laat zien hoe de weg zich door de eeuwen heen ontwikkeld heeft.