Dag van de Herbestemming en A&O Dag

De Dag van de Herbestemming en de A&O Dag: erfgoed is van ons allemaal

“In zuidelijke landen noemt men de kerk naar de gemeenschap die er samenkomt. De kerk is dus een clubhuis”. Met deze woorden vatte plebaan Hein-Jan van Ogtrop van de Haarlemse Sint Bavo de thematiek samen die centraal stond bij twee bijeenkomsten die het Steunpunt in het najaar organiseerde: de Dag van de Herbestemming en de Actualiteiten en Ontwikkelingendag (A&O). Bij het behoud en (her)gebruik van gebouwd erfgoed, en zéker bij religieus erfgoed, is het van groot belang alle belanghebbenden op een constructieve manier te betrekken. Wanneer zowel deskundigen als omwonenden, gebruikers en andere stakeholders zich bij ontwikkelingen betrokken voelen is de kans van slagen het grootst. Maar hoe zorg je daarvoor?

Dag van de Herbestemming in de Annakerk

De Dag van de Herbestemming is een jaarlijkse traditie in Noord-Holland die tot doel heeft om een actueel thema binnen de herbestemming uit te lichten, netwerken te bouwen en te onderhouden, elkaar te informeren en uit te dagen. Dit jaar was het thema ‘Erfgoed in de participatiemaatschappij, het organiseren van maatschappelijke betrokkenheid’. Gedeputeerde Jack van der Hoek wees de toehoorders erop dat een herbestemmingsopgave in de harten en hoofden van de mensen moet zitten om een plan levensvatbaar te maken.

Organiseren van maatschappelijke betrokkenheid

Mensen zijn vaak trots op het erfgoed in hun omgeving; aan dat gevoel kun je als professional appelleren als je het gesprek met hen aangaat. Maar hoe organiseer je betrokkenheid en passie op zo’n manier dat het erfgoed werkelijk ten goede komt? Buurtbewoners of voormalige kerkgangers gaan vaak dwarsliggen als ze te laat te horen krijgen dat hun monument veranderd wordt ten behoeve van een nieuwe bestemming. Kun je dat voor zijn? Over die dilemma’s gingen de gesprekken en deelsessies op de Dag van de Herbestemming. Door bijvoorbeeld een crowdfundingsactie te starten ten behoeve van een restauratie of een herbestemming zorg je voor positieve betrokkenheid; mensen gaan zich mede-eigenaar van het erfgoed voelen en zich er echt mee verbinden.

Emotioneel erfgoed

De komende jaren raken landelijk zo’n honderd kerken per jaar in onbruik. Wat gaan we doen met al die symbolisch geladen, vaak grote gebouwen in de Noord-Hollandse steden en dorpen? Een ingewikkelde vraag. Daarom was religieus erfgoed het thema van de A&O Dag die het Steunpunt met de Erfgoedacademie organiseerde in de Grote Kerk van Beverwijk. Kerken kunnen zelden gesloopt worden zonder dat dit een groot gemis betekent voor de buurt. Om deze complexe opgave in goede banen te leiden, wil de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) dat elke gemeente een kerkenvisie gaat maken. Soms zal dit tot pijnlijke keuzes leiden, want voor groepjes mensen voelt een kerk bijna altijd als hun clubhuis – zelfs als ze er al lang niet meer kwamen.

(Beeldverantwoording: Steunpunt Monumenten & Archeologie)