Tekst: Isabel van Lent | Fotografie: Kenneth Stamp

De huiskamer van Den Helder

Na decennia van tijdelijk gebruik gaat School 7 verder als bibliotheek. Het oude basisschooltje is echter meer dan een charmante plek om boeken te lezen. Het is een ontmoetingsplek die het stadscentrum en de Rijkswerf Willemsoord aan elkaar knoopt.

‘Het officierscasino in Huisduinen wordt een bezoekerscentrum dat in het teken staat van de Atlantikwall, Fort Westoever is herbestemd tot restaurant en bierbrouwerij. Dan heb je nog de voormalige zeevaartschool, die een nieuwe functie heeft gekregen dankzij het onderzoeksinstituut Wageningen Marine Research. Voor het omvangrijke terrein van Fort Dirks Admiraal denken we na over de toekomst’, somt Frits op ten Berg op. Hij is stedenbouwkundige bij de gemeente Den Helder en betrokken bij de herbestemming van School 7 tot bibliotheek. Hij legt uit dat de transformatie van het basisschooltje niet op zichzelf staat. In Den Helder is men al tientallen jaren bezig om bijzondere gebouwen een nieuw leven te geven. Dat is geen sinecure in een stad die eerder krimpt dan groeit.

Traumatische ervaring
Den Helder heeft het nodige te verduren gehad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een belangrijk deel van het historische stadscentrum gesloopt ten behoeve van de aanleg van de Atlantikwall. ‘Een traumatische ervaring voor de mensen die dat nog hebben meegemaakt’, aldus Op ten Berg. Ook is er met de dijkversterkingen in de jaren zeventig veel militair erfgoed verdwenen. Ondanks deze kaalslag beschikt Den Helder nog steeds over een grote voorraad unieke gebouwen die de moeite waard zijn om te behouden. Een bekend voorbeeld is de Rijkswerf Willemsoord, waar al twee decennia lang een grote gebiedsontwikkeling plaatsvindt. Gemeentelijk monument School 7 staat net op de grens tussen dit nieuwe stedelijke gebied en de Den Helderse binnenstad. Op deze plek, in de grachtengordel van Den Helder is na de oorlog de Beatrixstraat aangelegd om het stationsgebied met de Rijkswerf te verbinden. Het schooltje uit 1905 had al jaren een tijdelijke functie als bioscoop en atelierverzamelgebouw.

Belangrijke schakel
Op ten Berg: ‘De gemeente onderzoekt hoe het stadshart kan profiteren van de ontwikkelingen op de Rijkswerf Willemsoord. Dit schooltje vormt daarin een belangrijke schakel.’ De herbestemming van School 7 is onderdeel van een overkoepelend stedenbouwkundig plan, gemaakt door bureau West 8 in opdracht van ontwikkelmaatschappij Zeestad. Op ten Berg spreekt vol lof over de Woningstichting Den Helder die de transformatie van School 7 tot bibliotheek ter hand heeft genomen: ‘We hebben de school aan de Woningstichting verkocht met duidelijke afspraken over het vervolg. Zo konden we dit project met gerust hart overlaten aan een goede opdrachtgever die bereid was zijn nek uit te steken en te investeren in eigentijdse voorzieningen in Den Helder.’

Beste bibliotheek van Nederland
De bibliotheek werd in het voorjaar van 2016 in gebruik genomen en ontpopte zich al snel tot een bruisende ontmoetingsplek. Zelfs op een regenachtige woensdagochtend is het gezellig druk in het kleine café op de eerste verdieping. Architectenbureau Drost & van Veen gaf vorm aan de nieuwbouw en renovatie. Het schooltje werd deels opengemaakt, terwijl de gevels zoveel mogelijk zijn behouden en zorgvuldig werden gerestaureerd. De oorspronkelijke functie van het gebouw is nog voelbaar. Zo zijn de wc’s van vroeger nu prettige leeshoekjes met kussens waar kinderen zich met hun favoriete boek kunnen verschansen. Op ten Berg is blij met de nieuwbouw: ‘De architect heeft een bijzondere bakstenen gevel ontworpen die volstrekt niet historiserend is, maar wel recht doet aan de omgeving.’ Alle inspanningen werden beloond toen School 7 een jaar na de opening werd uitgeroepen tot beste bibliotheek van Nederland én werd genomineerd voor Arie Keppler Prijs, de Noord-Hollandse prijs voor omgevingskwaliteit.

Het Steunpunt aan het woord

Het Steunpunt Monumenten en Archeologie ondersteunt diverse gemeenten in Noord-Holland bij herbestemmingsprojecten. De erfgoedspecialisten kunnen de waarde van een gebouw in beeld brengen, waarmee duidelijk wordt wat de mogelijkheden zijn. ‘Als iets monumentaal is, wil dat nog niet zeggen dat je er niets mee kan. Je mag best durven ingrijpen om een gebouw op een goede manier te kunnen blijven gebruiken’, aldus Op ten Berg. Ook kan het Steunpunt een gemeente ondersteunen bij de totstandkoming van een brede visie op het gemeentelijke erfgoed. Volgens Dorine van Hoogstraten, adviseur cultuurhistorie en ruimtelijke ordening bij het Steunpunt, vervult Den Helder een voorbeeldfunctie: ‘Deze stad maakt een fantastische transformatie door. Dat werkt alleen als een gemeente een overkoepelende visie heeft en blijft sturen op de lange termijn. Dat moet je durven en ook voor een langere tijd zien vol te houde