Zonneveld Boekelemeer: De zonnehuid van de vuilstort – Alkmaar

Zonneveld Boekelemeer: De zonnehuid van de vuilstort – Alkmaar

Projectgegevens

Naam De zonnehuid van de vuilstort
Datum 1-12-2018
Adres Boekelerdijk 13, Alkmaar
Opbrengst 2,4 miljoen kWh
Oppervlakte 15.000 m2
Gerealiseerd november 2018
Bedrijf Zon Boekelermeer, een samenwerking tussen Sortiva en Energiezorg (HVC en Afvalzorg)
Landschappelijke inpassing ja, door Landschap Noord-Holland
Dubbel gebruik de zonneweide ligt op een vuilstort

Bevindingen van de selectiecommissie

• Goed voorbeeld van utilitair dubbelgebruik
• Door de arrangement van de panelen oogt het zonneveld als een dichte huid over de stort.
• Door de verontreinigde grond hoeft er geen rekening gehouden te worden met biodiversiteit; dit is gunstig voor het ontwerp
• Het ontwerp volgt de hoogtelijnen van de stort
• De zonneweide heeft een heldere rand
• Het trafohuisje is van grijs beton en ligt in het midden verscholen tussen de panelen
• De zonneweide geeft een kwaliteitsimpuls aan de omgeving.

Zon Boekelermeer

Sortiva, gevestigd aan de Boekelerdijk, is een afvalverwerkingsbedrijf gericht op hergebruik en nuttige toepassing van afvalmaterialen. Hun missie is om ‘vanuit verantwoord en milieubewust recyclen een bijdrage te leveren aan een duurzame leefomgeving’. Energiezorg, een samenwerking tussen HVC en Afvalzorg, zet zich in om volgestorte en afgedekte stortlocaties een tweede leven te geven door zonneweides op deze onvruchtbare gronden te vestigen. De samenwerking tussen Sortiva en Energiezorg leidde tot de oprichting van Zon Boekelermeer, de opdrachtgever van de zonneweide aan de Boekelerdijk.

De Boekelerdijk grenst aan bedrijventerrein Boekelermeer enerzijds en het Noordhollands Kanaal anderzijds. Aan de overkant van het kanaal ligt Zuidschermer. Deze historische nederzetting ligt in droogmakerij de Schermer en werd na de drooglegging van het Schermermeer (1631-1635) gesticht.

Proces                       

Het vergunningentraject verliep soepel. Zon Boekelermeer heeft bij het loket van de Omgevingsdienst Noordzeekanaal de vergunning aangevraagd. Edwin Besseling, projectmanager bij Sortiva: ‘De vergunning aanvragen ging heel goed, we zijn twee keer langs geweest. Een keer voor de voorlopige vergunning voor de subsidieaanvraag bij de SDE en een keer voor de definitieve vergunning’. De vergunning werd op twee punten getoetst: milieu en bouwen. Voor de milieutoets was het belangrijk dat de grond die de stort afdekt voldoet aan de kwaliteitseisen voor een industrieterrein en dat de panelen dusdanig verankerd zijn dat ze de stortplaats niet verstoren. ‘Bouwkundig viel er weinig spannends van te vinden. De constructie behoeft weinig onderhoud want het zijn zelfreinigende panelen en er stond al een elektriciteitshuisje’, aldus Boris Alers, vergunningverlener van de Omgevingsdienst Noordzeekanaal.

Succesfactoren

Besseling: ‘Wij hadden een stort die klaar was, op een zuidhelling, het kan haast niet mooier. We hebben twee turbines en een zonneweide waardoor we nu stroom over hebben. We zijn dus energieneutraal, leveren terug aan het net én we hebben een dubbele invulling van een stuk terrein. Dat is toch fantastisch?’ Dat de panelen juist geplaatst zijn boven de definitieve bergingsplaats van (rest)stromen die (nog) niet recyclebaar zijn, is van belang omdat er een nieuwe functie wordt toegevoegd aan grond dat voor een bepaalde tijd bijna volledig is afgeschreven. Het realiseren van een zonneweide op dergelijke locaties wordt in de energiewereld ook wel een ‘slam-dunk’ genoemd: een schot voor open doel.

Een ander positief aspect aan het realiseren van zonneweides op een afvalstort is dat er geen sprake is van een negatieve impact op de biodiversiteit: er ís hier geen te verwoesten natuur. Dit heeft tot gevolg dat ontwerp en uiterlijk leidend kunnen zijn: daglichttoetreding op de ondergrond is minder van belang. De panelen kunnen dicht op elkaar en dicht op de grond geplaatst worden.

Landschapsontwerper van Landschap Noord-Holland Roel van Gerwen heeft zich gebogen over het landschappelijke inpassingsplan. ‘De lijsten van zonnepanelen zijn vaak uitgevoerd in metaal terwijl de panelen zwart zijn. Ik heb alle lijsten zwart laten spuiten; micro ingrepen kunnen op macro niveau veel impact hebben. Ook heb ik alle panelen zo dicht mogelijk bij elkaar laten plaatsen. Het eindresultaat zit in die details’. De onderhoudspaden zijn in zwart granulaat uitgevoerd en ook het trafohuisje is zwart en nauwelijks zichtbaar. Van Gerwen heeft zich ingezet om de randen helder en strak te maken: ‘Door het aanleggen van grondlichamen aan de zijkant en achterkant van het veld tot de bovenrand van de panelen voorkom je dat je de zij- en achterkant van de constructie ziet. Hierdoor lijkt de  zonneweide verzonken in de afvalberg. Die grondlichamen zijn vervolgens weer met gras ingezaaid’.

Tips

Zon Boekelermeer heeft een technisch adviesbureau ingeschakeld om een aanvraag in te dienen bij de SDE. Zij hebben een basisontwerp gemaakt. Dat ontwerp is toen naar een technisch ontwerpbureau gegaan en zij hebben het ontwerp slimmer gemaakt. Vervolgens kwam het ontwerp bij de welstands- en monumentencommissie Alkmaar terecht. De commissie bracht een negatief advies uit over het ontwerp omdat het plan onvoldoende landschappelijk ingepast was. Daarna werd Van Gerwen pas ingeschakeld. Hij heeft het plan toen ingrijpend gewijzigd, maar pleit ervoor om van meet af aan een landschapsontwerper bij het proces te betrekken. Het inpassen van een zonneweide in de landschappelijk omgeving is altijd een ontwerpopgave. Van Gerwen: ‘Ik moest nu roeien met de riemen die ik had. Ook is toezicht op de uitvoering belangrijk vanuit het landschap. Daar was hier helaas geen ruimte voor. In het begin van de uitvoering was er winst te behalen door toezicht te houden op de strakke profilering van de berg en aan het einde door er op toe te zien dat de panelen goed worden geplaatst. Door directievoering op het ontwerp hadden de onregelmatigheden en verspringingen, die er nu toch inzitten, voorkomen kunnen worden’.

(Tekst: Rosanne Bruinsma | Beeld: Daniel Nicolas | Selectiecommissie: Jandirk Hoekstra, Marlies van Diest, Peter de Ruyter)