Voorbeeldprojecten

In Spaarnwoude Park in de gemeente Velsen kun je twee archeologische wandelroutes met audiotour volgen. Een mooie manier om het publiek te betrekken bij de bijzondere historie van dit gebied. Elise Bos Eyssen (Programmamanager natuur- en recreatiegebied Spaarnwoude bij Recreatie Noord-Holland), Joke de Bruïne-Groot (gemeente Velsen) en Hilde Vermast (Voorzitter Archeologische Werkgroep Velsen) vertellen over het project.

Hoe breng je jongeren in aanraking met archeologie en erfgoed, en wat levert dat op? Marjolein van den Dries (Archeologisch museum Haarlem) ging met ons in gesprek. Aan de hand van het lesprogramma  ‘Archeoloog in de klas’ onderzoeken we wat je als gemeente op dit gebied kunt doen, met speciale aandacht voor de waarde van lokaal erfgoed voor educatie.

KetelhuisWG is de lokale energiecoöperatie voor het Wilhelmina Gasthuisterrein (WG-terrein) in Amsterdam Oud-West. Wij spraken Annette Schermer, Hans Valkhoff en Edgar Zonneveldt over dit bijzondere project.

Ze liggen verspreid over de stad, dateren uit de periode 1673-2009 en waren allen tot voor kort nog operationeel. Nu vormen 22 Amsterdamse brugwachtershuisjes tezamen het SWEETS hotel. Dat traject heeft geleid tot nieuwe inzichten met betrekking tot het herbestemmingsproces en de exploitatie.

Het Steunpunt ging in gesprek met Paul Heilig, medewerker vergunningen van de SED-gemeenten, om te bespreken welke nieuwe inzichten ontstaan zijn naar aanleiding van het herbestemmingsproces.

Het Steunpunt bouwt aan een overzichtelijke databank met projecten, bijvoorbeeld over herbestemmen, energietransitie en erfgoed in de ruimtelijke ordening en archeologie. Bekijk hier onze nieuwste projecten en updates!

Het herbestemmingstraject Fort K’ijk is inmiddels een paar jaar geleden afgerond en in het voormalig militaire fort wonen sindsdien autistische jongvolwassenen. Hoog tijd voor een update anno 2022. Het Steunpunt ging in gesprek met Telly Noutsis, directeur van de exploitant de Heeren van Zorg, om te bespreken welke nieuwe inzichten ontstaan zijn naar aanleiding van de exploitatie. 

Tussen 2006 en 2009 werd in Enkhuizen één van de best bewaarde prehistorische landschappen van Noordwest-Europa ontdekt. Voor de aanleg van een nieuwbouwwijk zouden deze resten voorgoed verdwijnen. Daarom werd besloten in de wijk een inclusieve locatie in te richten waar vondsten en structuren van de opgraving zichtbaar én beleefbaar konden worden gemaakt: archeologische speeltuin Kadijken.

Collectieve initiatieven zorgen ook voor draagvlak voor de energietransitie: “Een collectief zonnestroomdak levert niet alleen panelen op, maar zorgt er ook voor dat bewoners verder betrokken raken bij de energietransitie.” Lees hier over de verduurzaming van het Mendelcollege.

Ondergronds erfgoed vormt een belangrijk onderdeel van onze cultuurhistorie. Doordat archeologie zich in de bodem bevindt, blijft dit erfgoed echter voor de meeste mensen verborgen. Het Steunpunt biedt daarom gemeenten een reeks voorbeeldprojecten aan ter inspiratie over inpassing van archeologie in de publieke ruimte.

De combinatie van de opslag van water, recreatie en cultuurhistorie maakt Drachterveld tot een integraal project en dit is helemaal in lijn met de Via Parijs, een ontwerpverkenning van het College van Rijksadviseurs over hoe Nederland op een aantrekkelijke wijze klimaatneutraal- en adaptief kan worden.

Als Nederlands eerste UNESCO werelderfgoed biedt Schokland een zeer uniek landschap met een rijke cultuurhistorie verscholen in de ondergrond. Om dit archeologische archief van Schokland tot leven te brengen, is de de Archeoroute in het leven geroepen.

De Broekpolder is al voor decennia lang een thuis voor de mens. Aanwijzingen geven aan dat boeren uit de bronstijd al het land bewoonde rond 1700 voor onze jaartelling. De wateroffers brengen de huidige bewoners in contact met hun voorouders en verbindt hen met de hedendaagse wijk.

Een groot gedeelte van de Broekpolder te Heemskerk is aangewezen als archeologisch monument. Om dit monument te beschermen, is besloten om van dit deel een wijkpark te maken. De inspiratie voor de inrichting van park de Vlaskamp vindt zijn grondslag in het archeologisch verleden.

“Bij een projectbesluit wordt een omgevingsvergunning verleend zonder dat een bestemming wordt aangepast, hierdoor blijft de bestaande bestemming bestaan.” Lees hier hoe het mogelijk werd om zonneveld Tripkouw aan te leggen naast een dorpkern. En hoe zit het met landschappelijke inpassing?

Het zonneveld ligt in het zuiden van gemeente Eemnes, in de oksel van de A1 en de A27. Het driehoekige gebied wordt – met de houtwal langs de Eikenlaan aan de noordzijde, de lintbebouwing van de Wakkerendijk aan de oostzijde en de rijkswegen langs de zuidzijde – duidelijk afgebakend. In 2018 werd het zonneveld, dat in samenwerking met de grondeigenaar werd gerealiseerd door KiesZon, officieel geopend.

In de Wieringermeerpolder wordt al sinds de jaren ‘70 elektriciteit opgewekt uit windenergie. Sindsdien is het aantal windturbines uitgegroeid tot een totaal van 93, onderverdeeld in 5 lijnopstellingen en 35 solitaire turbines.

Ruim een halve eeuw badderden inwoners van Hilversum in het badhuis aan de Meidoornstraat. Nadat de vraag naar badhuizen verminderde bleek het uiteindelijk niet mogelijk om het openbare karakter te bewaren. Recent kreeg het rijksmonument een nieuwe bestemming door een particulier initiatief dat tot de verbeelding spreekt. Wie wil er nu niet wonen in een badhuis dat is ontworpen door Dudok?

Als onderdeel van een grotere gebiedsontwikkeling zou het ‘Logement Duitse Officieren’ aanvankelijk tot appartementencomplex worden herbestemd. Uiteindelijk heeft het gebouw een museumfunctie gekregen: recent opende het Atlantikwall Centrum haar deuren. Visie en vasthoudendheid van de bedenkers veranderden de koers van een herbestemming.

Ze liggen verspreid over de stad, dateren uit de periode 1673-2009 en waren allen tot voor kort nog operationeel. Nu vormen achttien Amsterdamse brugwachtershuisjes tezamen het SWEETS hotel – tien andere worden er nog opgeleverd. De complexe herbestemming is een verhaal over enthousiaste samenwerking en woekeren met vierkante centimeters. En vooral over liefde voor ons culturele erfgoed.

Al dertig jaar lang staat de Grote Kerk ‘in de weg’, middenin het centrum van Hoorn. Nu wordt het gesloten en ietwat bedompte gebouw getransformeerd tot een open en gastvrije plek: een hotel, restaurants en mogelijk een bierbrouwer en kaasmakerij moeten het plein weer tot leven wekken.

Liggend tussen McDonalds en een bioscoop was de transformatorbunker lange tijd een vreemde eend in de bijt. De bunker stond decennia lang leeg; een mistroostige herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Nu is één van de somberste plekken van Schagen veranderd in één van de leukste.

De kerk van Rietveld was altijd al de ‘hoeksteen van de buurt’. Letterlijk, als kubusvormig gebouw op de hoek van het water. Maar vooral figuurlijk, als een wereld in het klein: een kerk, theater, crèche en later bibliotheek. En straks met een filmzaal en brouwerij waar je zo kan binnenlopen. ‘Iedereen heeft wel iets met de Hoeksteen.’

Vakantie vieren en tegelijk een steentje bijdragen aan de zorg voor erfgoed. Dit is het uitgangspunt van de monument-en-bed-locaties van Vereniging Hendrick de Keyser. Ook de Mariatoren in Hoorn werd in 2015 omgebouwd tot een van deze onalledaagse overnachtingsplekken.

De zon schijnt op het nieuwste gewas van de Haarlemmermeer. Dit is een voorbeeldproject van de landschappelijke inpassing van de energietransitie.

Het Steunpunt bouwt aan een overzichtelijke databank met herbestemmings- en energietransitievoorbeelden. Lees hier welke projecten inmiddels de revue zijn gepasseerd.

Een trefpunt voor de buurt. Van concerten tot uitvaarten, of gewoon een biertje proeven: een vruchtvolle samenwerking tussen gemeente en ondernemers maakte van ANNA de nieuwe culturele hotspot van Amstelveen.

Kameleontisch dubbelgebruik: een zonneveld op technisch water. De samenwerking tussen verschillende ervaren partijen met andere expertise heeft geleid tot een logisch in het landschap ingepaste zonneveld

De zonnehuid van de vuilstort. Het Steunpunt Monumenten & Archeologie komt met nieuwe voorbeeldprojecten. Deze keer gaan die over de inpassing van zonnevelden in het cultuurlandschap.

Rijksmonumentale stolp De Broedersbouw heeft een nieuwe bestemming gekregen als onderkomen voor negen appartementen. Het bleef jarenlang spannend of de herbestemming zou slagen: midden in crisistijd werd het plan mét omgevingsvergunning te koop gezet.

Het Vuurtoreneiland in het Markermeer maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam en was lange tijd ontoegankelijk voor het publiek. Het eiland is binnen een paar jaar uitgegroeid tot een gewilde culinaire bestemming.

Binnen het beschermde stadsgezicht van Enkhuizen, is in een voormalige scheepswerf bierbrouwerij De Werf gevestigd. Ontwikkelingen hadden hier jarenlang stilgelegen toen de werf na een brand in 2004 werd verlaten.

Het schooltje van Dik Trom is een eenklassig schoolgebouwtje uit de late 19e eeuw. Schrijver C.J. Kieviet gaf er les en schreef er zijn beroemde Dik Trom reeks. Dankzij de inspanningen van velen is het sinds 2013 een kinderboekenmuseum.

De Leeuwenhof is een vredig wereldje aan de Middenweg in Heerhugowaard, ingeklemd tussen de wijken Butterhuizen en Stad van de Zon. In 2017 werd de voormalige kaasmakerij omgetoverd tot woonzorgvoorziening voor ouderen met dementie.

De chocoladefabriek van Ringers was een begrip, maar raakte letterlijk en figuurlijk uit beeld. Dankzij inspanningen van deskundigen staat het niet meer op de slooplijst, maar speelt het de hoofdrol in de omvangrijke gebiedstransformatie van het Ringerskwartier.

Nog net op tijd is het langhuis in Oosterleek van instorting gered. Na jarenlange inspanning en een voorbeeldige restauratie kun je er nu slapen in de sfeer van het laat-negentiende eeuwse boerenbedrijf.

Psychiatrische instelling St. Willibrordus Heiloo vormde sinds 1929 een besloten wereld. Met een grotendeelse herbestemming zijn nu de poorten voor de buitenwereld opengezet.

Gemaal De Lynden maakte halverwege de 19e eeuw de Haarlemmermeer droog. De pompen zijn nu stilgelegd en sinds 2015 biedt het neogotische gemaal onderdak aan restaurant Bij Qunis.

Voorherbestemming bij Gebouw 8 op het Hembrugterrein in Zaandam. Het 19e-eeuwse, voormalige wapendepot was er lange tijd beroerd aan toe, maar wordt nu opgeknapt.

Met behoud van de karakteristieke houtconstructie kon het gebouw worden getransformeerd tot vergader- en groepsaccommodatie en werd het een toeristische trekpleister: De Wierschuur.

De Bakenesserkerk is een historische blikvanger in het hartje van Haarlem. Na jaren van leegstand vindt sinds 2011 het gemeentelijke Bureau Archeologie hier een onderkomen.

Op de plek waar nog niet zo lang geleden Brosrepen werden geproduceerd, verrijst een nieuwe stadswijk. De herbestemming van een fabrieksterrein in Bussum.

Het Steunpunt organiseerde op donderdag 12 oktober 2017 de Dag van de Herbestemming. Lees hier het verslag.

Fort K’IJK biedt sinds 2017 ruimte aan een belevingscentrum over de natuur en het landschap van de Stelling van Amsterdam. Daarbij is een deel van het fort verbouwd tot zorgwoningen voor jongvolwassenen met autisme.

Het herbestemmingstraject Fort K’ijk is inmiddels een paar jaar geleden afgerond en in het voormalig militaire fort wonen sindsdien autistische jongvolwassenen. Hoog tijd voor een update anno 2022. Het Steunpunt ging in gesprek met Telly Noutsis, directeur van de exploitant de Heeren van Zorg, om te bespreken welke nieuwe inzichten ontstaan zijn naar aanleiding van de exploitatie.