Verduurzamen van monumenten

Verduurzamen van monumenten

Op de lange termijn kunnen deze maatregelen een monument beter bruikbaar maken en een besparing opleveren.

Rosanne Bruinsma, projectmedewerker erfgoed MOOI Noord-Holland – Themabijeenkomst Erfgoedteam 19 april 2017

Gemeenteambtenaren krijgen veel vragen van eigenaren over welke maatregelen kunnen worden toegepast om een monument energiezuiniger te maken. Op de lange termijn kunnen deze maatregelen een monument beter bruikbaar maken en een besparing opleveren. Ook kunnen de exploitatiemogelijkheden verbeteren. Hoewel energietransitie vaak een kostbare opgave is bij monumenten, is het dus ook een belangrijke kans voor monumenteigenaren. Voor ambtenaren kan het moeilijk zijn om eigenaren hierbij te ondersteunen. Je wilt immers het monument beschermen, maar tegelijkertijd wil je (toekomstige) monumenteigenaren helpen en niet op kosten jagen of van je vervreemden. En je wilt al helemaal geen leegstand veroorzaken door regelgeving. Om monumenteigenaren te faciliteren met het verduurzamen van monumenten ontwikkelen overheden verschillende instrumenten. Welke instrumenten zijn dat en hoe kan je deze inzetten om monumenteigenaren te ondersteunen? Het Erfgoedteam stak de koppen bij elkaar.

Technologie en duurzaamheid
Het verduurzamen van monumenten heeft een bepaalde urgentie. Veel monumenten zijn niet duurzaam en eigenaren kunnen daarom het hoofd nauwelijks boven water houden vanwege torenhoge rekeningen. Dit speelt vooral bij kerken en andere weinig kapitaalkrachtige organisaties. Er valt op verschillende vlakken dus winst te behalen. Technologie speelt een belangrijke rol bij het besparen van energie bij monumenten en kan behoorlijk wat winst opleveren, maar dan moet wel duidelijk zijn waar geschikte en actuele informatie te vinden is vinden. Het is namelijk erg lastig om up-to-date te blijven, omdat de technologische ontwikkeling zo vreselijk snel gaat. Binnen één jaar zijn er soms al enorme sprongen gemaakt op het gebied van bijvoorbeeld glas. Het maken van handboeken voor monumenteigenaren en ambtenaren heeft daardoor weinig zin omdat het actueel houden te veel tijd en inzet vergt. De Provincie Noord-Holland heeft sinds kort nieuwe instrumenten om gemeenten en eigenaren op weg te helpen met het verduurzamen van monumenten.

Provincie Noord-Holland zet in op verduurzamen van monumenten
In het nieuwe cultuurbeleid van de Provincie Noord-Holland is de nadruk verschoven van restauratie en onderhoud naar duurzame benutting en herbestemming. De provincie wil op twee manieren bijdragen aan de verduurzaming van erfgoed. Zo breidt de provincie – in navolging van de provincie Gelderland – de monumentenmonitor uit met gegevens welke het energieverbruik van twee kwetsbare categorieën monumenten, religieus en industrieel erfgoed, weergeven. Met deze informatie kunnen én objecten waar duurzaamheidskansen liggen én goede voorbeelden opgespoord worden. Ook gaat de Provincie Noord-Holland de subsidieregeling voor eigenaren van monumenten zonder woonfunctie verbreden met mogelijkheden voor het uitvoeren van energiescans in haalbaarheidsonderzoeken. De energiescans zijn gericht op de bouwfysische kwaliteiten, de draagkracht en de functie. Zo heeft de energiescan van de voormalig Seminarie Bovendonk (Hoeven) inzichtelijk gemaakt welke verantwoorde oplossingen er zijn die aansluiten bij functie, gebruik en exploitatie van het monument. De subsidieregeling is op 2 mei goedgekeurd door GS en zal vanaf 15 mei te vinden zijn op het subsidieloket van de provincie Noord-Holland. De energiescan zal ook verplicht zijn bij fondsaanvragen voor duurzaamheidstoepassingen bij het Noord-Hollands Fonds voor Monumenten.

Een toolkit voor alle typen monumenten
Het provinciale beleid is vooral gericht op incourante monumenten en op niet-woonhuizen. Gemeenteambtenaren krijgen echter vragen over allerlei monumenten ­waaronder monumentale woonhuizen, een categorie die vaak buiten de boot valt. De ’toolkit duurzaam erfgoed‘, waar ambtenaren, ontwerpers en eigenaren informatie kunnen vinden, kan uitkomst bieden. Han van der Zanden (OOM Advies) ontwikkelt samen met Hannah Schoch momenteel de website in opdracht van de Provincie Gelderland. Deze zal binnenkort gratis toegankelijk zijn op www.toolkitduurzaamerfgoed.nl. Het is bedoelt om verantwoorde oplossingsrichtingen te genereren wanneer een monumenteigenaar de energieprestatie van zijn pand wil verbeteren. Ook kan de toolkit gemeenteambtenaren ondersteunen bij bouwplantoetsing en inspectie. De toolkit bundelt dus zo veel mogelijk praktische, verantwoorde en overzichtelijke informatie om de eigenaar en de gemeenteambtenaar te helpen en te voorkomen dat een plan bij de erfgoedcommissie strandt.

Het uitgebreide inhoudelijke verslag kunt u hier lezen.