Uitreiking Schatrijk
De nieuwe Schatrijk is uit! Op donderdag 23 maart 2023 werd in kasteel Radboud in Medemblik archeoglossy Schatrijk editie West-Friesland gepresenteerd.
V.l.n.r. Yvette Burnier (Steunpunt Monumenten en Archeologie), wethouder Lilian Peters (gemeente Hollands Kroon), wethouder Simco Kruijer (gemeente Schagen), wethouder Marian van Kampen (gemeente Koggenland), wethouder Jeroen Broeders (gemeente Medemblik), gedeputeerde Cultuur provincie Noord-Holland Rosan Kocken, wethouder Thijs Visser (gemeente Stede Broec), Carla Soonius (regioarcheoloog namens gemeente Hoorn), wethouder Annette Groot (gemeente Dijk en Waard), burgemeester Eduard van Zuijlen (gemeente Enkhuizen)
Schatrijk is een archeologieglossy en geeft een overzicht van de kenmerken, verscheidenheid en rijkdom van de archeologie in een specifiek provinciaal archeologiegebied. Het dient als inspiratiebron voor ontwikkelaars, ondernemers, beleidsmakers, en organisaties op het gebied van erfgoed, toerisme en recreatie. In iedere editie staat één van de tien Noord-Hollandse archeologiegebieden centraal. Deze gebieden zijn aangewezen door provincie Noord-Holland vanwege de bovenregionale archeologische waarde.
West-Friesland is het grootste van de tien archeologiegebieden: het strekt zich uit over maar liefst elf gemeenten, en wordt begrensd door de Westfriese Omringdijk. De gemeenten Hoorn, Drechterland, Stede Broec, Enkhuizen, Medemblik, Opmeer, Hollands Kroon, Schagen, Alkmaar, Dijk en Waard en Koggenland maken daarom geheel of gedeeltelijk deel uit van het archeologiegebied.
In het gebied zijn veel archeologische vindplaatsen en vondsten van internationaal belang behouden gebleven. Dit bodemarchief onder het groene agrarische landschap van West-Friesland is uniek. De archeologische vindplaatsen van hoge kwaliteit uit de steentijd en bronstijd, het ontgonnen veengebied, de Westfriese Omringdijk en de steden langs de Zuiderzee zijn fenomenen om trots op te zijn. Schatrijk West-Friesland biedt een inkijkje met artikelen, interviews en veel beeldmateriaal.
De feestelijke bijeenkomst werd geopend door Yvette Burnier (Steunpunt Monumenten & Archeologie) en met een warm welkom door Jeroen Broeders, wethouder erfgoed in Medemblik. Aan de uitreiking van Schatrijk gingen drie lezingen vooraf door Rob van Eerden (provincie Noord-Holland), Wouter Roessingh (ADC ArcheoProjecten) en Michiel Bartels (Archeologie West-Friesland). Gedeputeerde cultuur Rosan Kocken belichtte het belang van goede erfgoedzorg en verzorgde de uitreiking. Mevrouw Soonius namens gemeente Hoorn, wethouder Visser namens Stede Broec, burgemeester van Zuijlen van Enkhuizen, wethouder Broeders van Medemblik, wethouder Peters van Hollands Kroon, wethouder Kruijer van gemeente Schagen, wethouders Groot namens Dijk en Waard en wethouder Kampen van gemeente Koggenland namen de Schatrijk in ontvangst en gaven een eerste reactie.
Van nood naar deugd: vergroot de omgevingskwaliteit
Rob van Eerden, beleidsmedewerker bij Provincie Noord-Holland, vertelde de aanwezigen over wie de West-Friezen nu eigenlijk zijn en nam ons in zijn verhaal mee in de verspreiding van de Friese taal en cultuur tussen de 5e en 9e eeuw. Ook archeologisch heeft West-Friesland veel te bieden, daarom is het gebied aangewezen als provinciaal archeologiegebied: een gebied met een bovenregionale archeologische waarde. Huis van Hilde heeft als provinciaal archeologiemuseum een belangrijke rol in het vergroten van de zichtbaarheid van die bijzondere archeologie; bezoekers komen oog in oog te staan met mensfiguren, reconstructies van menselijke resten die onder andere gevonden zijn in West-Friesland. Maar de provincie wil de gemeenten stimuleren om ook zelf de kansen die archeologie biedt ten volle te benutten. Terwijl de provincie primair het beheer van de archeologische collectie als taak heeft, hebben gemeenten juridische verantwoordelijkheden én kunnen zij archeologie benutten in ruimtelijke ontwikkelingen. Door archeologie te laten spreken in het ‘verhaal van de plek’, en daar ruimtelijk ook invulling aan te geven, ontstaat een unieke omgeving. Een omgeving waarin je prettig kunt wonen en werken, maar ook een die herkenbaar is, met een eigen identiteit en bekendheid. Het vergroten van erfgoedkennis en besef van de betekenisvolle omgeving draagt bovendien bij aan de bescherming van kwetsbare archeologie.
Bronstijdschatten in Schatrijk
West-Friesland is van onschatbare waarde voor onderzoek naar de mens en het landschap in de bronstijd. Wouter Roessingh, archeoloog bij ADC ArcheoProjecten, deed zijn promotieonderzoek naar West-Friese nederzettingen uit de bronstijd.
In opgravingen in de afgelopen eeuw zijn talloze nederzettingssporen van uitstekende kwaliteit uit de bronstijd aangetroffen. Tot in de jaren ’60 waren deze nog goed zichtbaar in het landschap, zoals hoog gelegen grafheuvels. Door egalisatie is het reliëf verloren geraakt en zien we daar niet veel meer van terug. Hoewel we bij het woord ‘schatten’ al snel denken aan blinkende metaalvondsten, is de inhoudelijke waarde van archeologische fenomenen als grondsporen, vondsten, botanische en andere organische resten minstens zo belangrijk. Bewoningssporen, sporen die duiden op landbewerking, menselijke skeletten en de uitstekende kwaliteit van organische vondsten vertellen een verhaal van een dichtbevolkte regio waarin mensen leefden op de grens tussen land en water, die contacten hadden met wijdverbreid netwerk waarmee ook bijzondere materialen en gebruiksvoorwerpen naar West-Friesland kwamen. Wouter gaf aan dat dankzij het vele archeologische onderzoek dat al heeft plaatsgevonden in de toekomst doelgericht onderzoek kan worden gedaan volgens onderzoeksstrategieën op maat.
Goud uit Hoogwoud
Ten slotte vertelde Michiel Bartels, archeoloog bij Archeologie West-Friesland, meer over de onlangs gepresenteerde archeologische goudvondst uit Hoogwoud, gemeente Opmeer. Deze schatvondst is gedaan in 2021 door Lorenzo Ruijter en is in maart 2023 wereldkundig gemaakt. Nieuws over deze West-Friese schat heeft de hele wereld bereikt en heeft ook aandacht gekregen in Schatrijk.
De schat bestaat uit twee paar maansikkelvormige oorhangers en twee gouden versieringen van kleding uit de periode 1000-1050, en 39 zilveren penningen (munten) uit de periode 1200-1250. Nader onderzoek naar de maansikkelvormige hangers wees uit dat het ensemble uniek is; uit Nederlandse bodem zijn vergelijkbare vondsten op een hand te tellen. Uit de dateringen van de vondsten is afgeleid dat de schat halverwege 13e eeuw in de grond is verstopt. Naar de reden kunnen we alleen maar gissen, maar wel is bekend dat in die periode een strijd gaande was tussen de West-Friezen en de graaf van Holland, Willem II. Willem II stierf in 1256 in de buurt van Hoogwoud, en werd daarna verstopt onder de vloer van een boerderij in Hoogwoud. Wellicht diende de schat als een kapitaalmiddel na deze strijd?
Archeoglossy Schatrijk West-Friesland lees je hier
Eerdere edities van Schatrijk belichtten de archeologiegebieden het Oer-IJ, de Gooi- en Vechtstreek, Waterland, Wieringen, het Noordelijk en Zuidelijk Duingebied. Het magazine dient als inspiratiebron bij ontwikkelingen in de omgeving in de gemeenten, bij kunstwerken en educatie.
(Tekst: Annika Blonk. Beeldverantwoording: André Russcher .)
Deel dit artikel
Categorieën
Tags
Gerelateerde berichten
Gemeenten bevoegd gezag vergunningverlening bij archeologische rijksmonumenten
Categorie: Archeologie
Met inwerkingtreding van de Omgevingswet is de gemeente het bevoegd gezag bij zogeheten meervoudige aanvragen bij archeologische rijksmonumenten. Bijvoorbeeld in combinatie met een omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit of een omgevingsplanactiviteit. Meestal gaat het om verstoring in de bodem van het archeologische monument.
Benutten en beleven van archeologie
Categorie: Archeologie
De fundamenten van een kasteel die volledig onder de grond liggen, een opgraving die achter hekken plaats vindt of bijzondere vondsten, maar geen plek om ze te laten zien. Hoe maken gemeenten archeologie zichtbaar en beleefbaar?
