Erfgoed & Geld 2: subsidies voor herbestemming en verduurzaming

Voor veel monumenteneigenaren in Noord-Holland is het onderhoud, restaureren en verduurzamen van hun pand een flinke investering. Gemeentelijke erfgoedambtenaren spelen hierbij een belangrijke rol als eerste aanspreekpunt. Door eigenaren tijdig en goed te informeren over beschikbare financieringsbronnen dragen kunnen erfgoedmedewerkers indirect bij aan het behoud en duurzaam gebruik van de monumenten in hun gemeente.

Het kennisdossier Erfgoed & Geld biedt gemeenten praktische informatie over landelijke en provinciale regelingen, met aandacht voor onderhoud, restauratie, herbestemming en verduurzaming. Ook worden de belangrijkste laag rentedragende leningen en particuliere fondsen toegelicht, waarvan eigenaren aanvullende ondersteuning kunnen krijgen. In dit artikel besteden we aandacht aan subsidies voor herbestemming en verduurzaming. 

Gemeenten hebben soms ook een eigen subsidieregeling voor gemeentelijke monumenten en beeldbepalende of karakteristieke panden. Deze regelingen ontbreken in dit overzicht. Gemeenten doen er goed aan deze regelingen laagdrempelig en vindbaar te maken, bijvoorbeeld via een overzichtspagina op de gemeentelijke website of door middel van het organiseren van een jaarlijkse informatiebijeenkomst. 

Disclaimer: De voorwaarden, subsidiebedragen en indieningstermijnen van de genoemde regelingen kunnen wijzigen. Raadpleeg altijd de website van de betreffende verstrekker voor de meest recente informatie. 

Subsidies voor herbestemming en verduurzaming 

Monumenten kunnen hun oorspronkelijke functie verliezen. Door een nieuwe functie te geven aan een monument, wordt het behoud van de monumentale waarden gewaarborgd. Dit kan leegstand en verval voorkomen. Hiermee krijgen monumenten een tweede leven. 

De RCE ondersteunt de herbestemming van monumenten via de regeling Ondersteuning herbestemming monumenten.  

• Doelgroep: Eigenaren van rijksmonumenten zonder woonfunctie, zoals kerken, scholen en industriële gebouwen. 

• Subsidiepercentage: Maximaal 70% van de subsidiabele kosten. 

• Subsidieplafond: Het totale subsidieplafond wordt jaarlijks vastgesteld; voor de meest actuele informatie raadpleeg de website van de RCE. 

• Indieningstermijn: Jaarlijks van 1 oktober tot en met 30 november. 

• Voorwaarden: De subsidie is bedoeld voor planvorming, zoals bouwhistorisch onderzoek of haalbaarheidsstudies. 

• Meer informatie: https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/subsidie-herbestemming-monumenten   

De provincie Noord-Holland stimuleert herbestemming met de subsidieregeling voor energiescans en onderzoeken herbestemming gebouwd erfgoed.

• Doelgroep: Eigenaren van rijksmonumenten, provinciale monumenten en gemeentelijke monumenten in Noord-Holland. 

• Subsidiepercentage: Maximaal 70% van de subsidiabele kosten. 

• Subsidieplafond: Het totale subsidieplafond wordt jaarlijks vastgesteld. 

• Indieningstermijn: De regeling staat doorlopend open; aanvragen worden op volgorde van binnenkomst behandeld. 

• Voorwaarden: De subsidie is bedoeld voor het uitvoeren van energiescans en onderzoeken naar herbestemming van gebouwd erfgoed. 

• Meer informatie: https://www.noord-holland.nl/Loket/Producten_en_Diensten/Producten_op_alfabet/E/Energiescans_en_onderzoeken_herbestemming_gebouwd_erfgoed_Noord_Holland_subsidie  

Herbestemmingen van monumenten gaan vaak gepaard met investeringen in het onderhoud en restauratie. Wil je meer lezen over subsidies voor onderhoud en restauratie van een pand? Lees dan hier verder. De provincie verstrekt ook laagrentedragende leningen voor herbestemming via het Nationaal Restauratiefonds: Noord-Hollands Fonds voor Monumenten.

Subsidies voor verduurzaming  

Door monumenten energiezuiniger te maken en waar mogelijk over te stappen op duurzame energiebronnen, kan een monument worden verduurzaamd. Het verduurzamen van monumenten met inachtneming van de monumentale waarden vraagt om maatwerk. Gelukkig bestaan er verschillende ondersteuningsregelingen die eigenaren van monumentale panden helpen bij het treffen van passende maatregelen. 

Naast herbestemmingsonderzoeken kunnen monumenteneigenaren voor verduurzamingsmaatregelen een beroep doen op de eerdergenoemde subsidie voor energiescans en onderzoeken herbestemming gebouwd erfgoed. 

• Doelgroep: Eigenaren van rijksmonumenten, provinciale monumenten en gemeentelijke monumenten in Noord-Holland. 

• Subsidiepercentage: Maximaal 70% van de subsidiabele kosten. 

• Subsidieplafond: Het totale subsidieplafond wordt jaarlijks vastgesteld. 

• Indieningstermijn: De regeling staat doorlopend open; aanvragen worden op volgorde van binnenkomst behandeld. 

• Voorwaarden: De subsidie is bedoeld voor het uitvoeren van energiescans en onderzoeken naar herbestemming van gebouwd erfgoed. 

• Meer informatie, klik hier.

Voor eigenaren van monumentaal maatschappelijk vastgoed biedt de rijksoverheid via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) de regeling DUMAVA: Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA). Ook monumentale gebouwen kunnen in aanmerking komen. 

• Doelgroep: Eigenaren van maatschappelijk vastgoed, waaronder monumentale gebouwen. 

• Subsidiepercentage: 20% voor losse maatregelen; 30% voor integrale verduurzamingsprojecten. 

• Subsidieplafond: Minimaal €25.000 en maximaal €1,5 miljoen per aanvraag. 

• Indieningstermijn: Van 2 juni 2025 tot en met 31 oktober 2025. 

• Voorwaarden: Voor integrale projecten is een Duurzame Monumenten-advies (DuMo-advies) vereist. 

• Meer informatie: https://www.rvo.nl/subsidies-financiering/dumava  

Een belangrijke regeling voor particuliere monumenteneigenaren is de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE). Deze subsidie stimuleert de toepassing van energiezuinige maatregelen in bestaande woningen, waaronder ook rijksmonumenten, en houdt daarbij rekening met de specifieke uitdagingen zoals de beperkingen voor de zichtbaarheid van installaties. 

• Doelgroep: Particuliere woningeigenaren, inclusief eigenaren van monumentale woningen. 

• Subsidiepercentage: Gemiddeld 15% voor één maatregel; tot 30% bij meerdere maatregelen. 

• Subsidieplafond: Het totale budget voor 2024 is €600 miljoen. 

• Indieningstermijn: Aanvragen kunnen worden ingediend vanaf 2 januari 2024. 

• Voorwaarden: De regeling is toegankelijker gemaakt voor monumentale woningen door versoepeling van minimale isolatiewaarden en afmetingen voor glasisolatie. 

• Meer informatie: https://www.rvo.nl/subsidies-financiering/isde/woningeigenaren  

Sommige energiemaatregelen vallen ook onder de gemeentelijke duurzaamheidsregelingen, zoals de lokale duurzaamheidslening. Neem daarvoor contact op met de afdeling duurzaamheid binnen je gemeente. 

Begeleiding nodig?

Als erfgoedambtenaar kun je eigenaren maar tot op zekere hoogte begeleiden bij het verduurzamen van hun monument. Voor eigenaren van rijksmonumenten die behoefte hebben aan meer ondersteuning is er het Ontzorgingsprogramma Verduurzaming Monumenten. Dit is een landelijk programma waarbij eigenaren gratis deskundige begeleiding krijgen van energieadviseurs met erfgoedkennis. Het programma wordt uitgevoerd door het Nationaal Restauratiefonds (NRF).   

• Doelgroep: Eigenaren van rijksmonumenten die willen verduurzamen. 

• Indieningstermijn: Doorlopend; aanmelden kan via de website 

• Voorwaarden: Eigenaren krijgen gratis deskundige begeleiding van energieadviseurs met erfgoedkennis. 

• Meer informatie: https://www.monumenten.nl/ontzorgingsprogramma 

Meer weten?

Het Steunpunt adviseert gemeenten met kennis, advies en voorlichting over financieringsmogelijkheden voor monumenteneigenaren. Dit artikel biedt een overzicht van subsidies voor herbestemming en verduurzaming. Heb je na het lezen vragen of behoefte aan ondersteuning? Neem dan contact met ons op. 

Handige links

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: https://www.cultureelerfgoed.nl/domeinen/monumenten/subsidies  

Wegwijzer provincie Noord-Holland: https://bestanden.noord-holland.nl/internet/Onderwerpen/Cultuur_en_Erfgoed/Herbestemming_en_monumenten/Wegwijzer_monumenten/index.html 

Monumenten.nl: https://www.monumenten.nl/provincies/noo

Bekijk ook de twee andere artikelen in het kennisdossier ‘Erfgoed & Geld’: