Herbestemming: Sint-Annakerk – Amstelveen

Projectgegevens

Naam Sint-Annakerk
Adres Amsterdamseweg 22, Amstelveen
Bouwjaar 1928
Voormalige functie Rooms-Katholieke kerk
Nieuwe functie cultureel centrum en proeflokaal ANNA
Oplevering 2017
Status gemeentelijk monument sinds 2010
Architect(en) oorspronkelijk ontwerp door J.P.L. Hendriks en H.C.M. van Beers, herinrichting door Heem Locaties, Naeckte Brouwers en ANNA proeflokaal

Bruisende huiskamer van Amstelveen

In de Annakerk mogen dan geen kerkdiensten meer worden gehouden, een trefpunt voor de buurt is het des te meer. Van concerten tot uitvaarten, of gewoon een biertje proeven: een vruchtbare samenwerking tussen gemeente en ondernemers maakte van ANNA de nieuwe culturele hotspot van Amstelveen.

Toen

De Sint Annakerk werd in 1928 ingewijd als Rooms Katholieke kerk. De monumentale architectuur met zijn heldere contouren en grote open ruimte werd verwelkomd als ‘sieraad voor Amstelveen’. Van buitenaf gezien viel het grote bakstenen gebouw met zijn ranke toren op tussen de villa’s. Binnen zorgde het schijnsel van elektrische verlichting op de massieve gewelven voor een spannend effect. Ook nu nog, gelegen pal naast de A9, is de Annakerk voor talloze automobilisten een markant herkenningspunt, dat zegt: we zijn in Amstelveen! Maar zoals dat gaat bij kerken, werd ook de Annakerk getroffen door de secularisatie en de vergrijzing. In 2011 vond de laatste viering plaats. Nu is het de culturele hotspot van Amstelveen, een bruisend trefpunt met optredens, proeverijen en culturele events.

Lees verder op de website van Oneindig Noord-Holland.

Herbestemming

Even was de toekomst onzeker: de voorgenomen verbreding en ondertunneling van de A9 zouden de afbraak van de Annakerk noodzakelijk maken. De kerk staat op een perceel dat direct grenst aan de A9. Omdat die verbreed moest worden, was Rijkswaterstaat genoodzaakt het gebouw aan te kopen van het bisdom. Ondertussen maakte de gemeente zich sterk voor een goede invulling: dat zo’n belangrijk gebouw op een centrale plek in Amstelveen leeg staat, is zonde, vond wethouder Herbert Raat. Daarop zocht hij contact met Heem Locaties, een bekende partij in Amstelveen die al langer rondliep met het idee de kerk te exploiteren.

Na jaren van gesprekken tussen gemeente, ondernemers en Rijkswaterstaat is het gelukt de kerk te behouden. In 2017 werd het gebouw aangepast aan een nieuwe bestemming: ANNA, een nieuwe ontmoetingsplek in Amstelveen met events, muziek en tentoonstellingen, en een proeflokaal. ANNA is een samenwerkingsverband van Heem Locaties, de Naeckte Brouwers en ANNA Proeflokaal.

De nieuwe hotspot is een succes. Willemijn Paijmans, adviseur Cultureel Erfgoed namens de gemeente: “chique restaurants hebben we hier genoeg, maar een culturele, meer bruisende plek als deze was er in Amstelveen nog niet; die is dus erg welkom.”

Succesfactoren

Een succesfactor is de goede samenwerking, gefaciliteerd door de gemeente. ‘De gemeente is een fijne partner, die ons erg geholpen heeft met dit soms lastige traject’, zeggen ondernemers Dimphy Jonkers en Erwin van der Laan (Heem Locaties). Maar het succes is ook te danken aan Heem Locaties. Paijmans: ‘Zij hebben het aangedurfd dit te exploiteren.’ Jonkers en Van der Laan zijn ondernemers die denken op de lange termijn en in creatieve oplossingen. Met beperkte budgetten kochten ze vintage meubels via Marktplaats, van het hout van het orgel is een bar gemaakt, de Naeckte Brouwers vervaardigden nieuwe meubels met een knipoog naar de glas-in-loodramen. Een goed plan moet zichzelf kunnen bedruipen, zeggen ze. Bijna alle kosten worden dan ook gedekt door de opbrengsten uit baromzet en de verhuur van ruimtes. De investeringen zijn gedekt middels een lening via crowdfunding. Deze particuliere kredietverleners krijgen na 5-10 jaar hun inleg terug, de 10% rente wordt uitbetaald in bartegoed. Ook dat werkt goed. Van der Laan: ‘Een aantal van hen hebben hier al hun verjaardag gevierd’.

Struikelblokken

Dat Rijkswaterstaat de tijdelijke eigenaar van het gebouw is, maakt het tot een bijzondere situatie. De partij heeft geen belang bij een goede zorg voor het gebouw, de gemeente is geen eigenaar, en voor de ondernemers is het niet aantrekkelijk veel geld te steken in een tijdelijk project. Er waren technische problemen – het dak lekte, de glas-in-loodramen waren kapot – maar het was onduidelijk wie daarvoor moest betalen. Na enig gesteggel is daar wel een oplossing voor gevonden: de gemeente verzorgt de reparaties, en stuurt de rekening door naar Rijkswaterstaat. ‘Uiteindelijk heeft de eigenaar namelijk gewoon een instandhoudingsplicht’, zegt Paijmans.

Een blijvend probleem is echter een duurzaam onderhoud van het gebouw. Zolang de bestemming tijdelijk is, wordt daar niet in geïnvesteerd. Lichtpuntje is dat, zodra de werkzaamheden rondom de A9 klaar zijn, de gemeente eerste recht van koop krijgt. Pas als dat allemaal rond is, kan worden gewerkt aan energiezuinige oplossingen. Ook de ondernemers zien dat wel zitten; de plannen voor het energieneutraal maken van het gebouw liggen al klaar.

Tips

‘Maak je als gemeente sterk voor de nieuwe invulling van bijzondere plekken’, zegt Paijmans. ‘Dat betekent partijen zoeken en aan elkaar koppelen, en daarin het voortouw nemen. Dat dat niet vanzelfsprekend is, blijkt uit de uitgeoefende politieke druk, die nodig was om dit voor mekaar te krijgen. ‘Dat heeft de wethouder goed gedaan’, zegt Paijmans. Jonkers en Van der Laan voegen eraan toe dat het essentieel is vanuit intuïtie te werken. ‘Wij zeggen dan ook: bel ons maar, want we willen nog veel meer van dit soort bijzondere gebouwen.’

Dit is de website van de Sint-Annakerk: https://www.anna-amstelveen.nl.

(Tekst: Sophie van Ginneken | Beeld: Ossip van Duivenbode)