Ode aan het landschap NH

Ode aan het landschap NH

De centrale doelstelling van het themajaar Ode aan het Landschap (2021) is het creëren van een structurele nieuwe kijk op en een herwaardering van het landschap. Hierin worden heden, verleden en de toekomst van het landschap voor het voetlicht gebracht. In Noord-Holland werkt stichting OdeaanNH aan de ontwikkeling van (nieuw) aanbod en zorgt ze voor de coördinatie en uitvoering van (inter)nationale jaar-rond marketing. De thema’s ‘Leven met het Water’ en het ‘Oog van de Meester’ vormen de leidraad van het activiteitenprogramma. We vroegen Ellen Klaus van OdeaanNH om uiteen te zetten wat er dit jaar allemaal te gebeuren staat.

Het landelijke themajaar Ode aan het landschap

Dit jaar heeft het Nationaal Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) uitgeroepen tot het landelijk jaar van het landschap; ‘Ode aan het Landschap’. Voor het NBTC, de participerende zeven regio’s (waaronder provincie Noord-Holland) en stichting OdeaanNH is Ode aan het Landschap meer dan een themajaar. Het is de katalysator voor een langetermijnvisie op het thema landschap. Deze legacy rondom het thema is ook direct het grote verschil met voorgaande landelijke themajaren, zoals het Van Gogh-jaar (2015), Van Mondriaan tot Dutch Design (2017) en Rembrandt & de Gouden Eeuw (2019). De belangrijkste doelstelling in voorgaande jaren was vooral om een extra push aan het inkomende toerisme te geven. Met de komst van Perspectief 2030 zijn themajaren nog steeds belangrijk, maar is er een ander centraal uitgangspunt geformuleerd, namelijk van ‘Toeristisch Interessant’ naar ‘Maatschappelijk Relevant’. Toerisme is niet meer het doel maar het middel. Dit vertaalt zich onder andere in de doelstellingen om de bezoekers beter te spreiden en in het betrekken van lokale bewoners bij het thema.

Ode aan het Landschap koppelt landschap, cultuur en toerisme op unieke wijze. We vragen aandacht voor het landschap als iets dat we met elkaar delen, waar we trots op zijn of zouden willen zijn omdat het zoveel schoonheid, zoveel menselijke verhalen en zoveel bijzondere verschijnselen herbergt. Het landschap als een symfonie van kleuren, geuren, smaken en geluiden, maar ook als een symfonie van waarden: wat vinden we belangrijk en wat niet, voor nu én voor de toekomst. De centrale doelstelling van Ode aan het Landschap is dan ook het creëren van een structurele nieuwe kijk op en een herwaardering van het landschap. We willen met het thema heden, verleden en de toekomst van het landschap voor het voetlicht brengen.

Verkenning en programmering themajaar in Noord-Holland

Tijdens de verkenning in 2019/2020 van het overkoepelende thema in Noord-Holland door Voorneveld en Klaus werd duidelijk dat nergens het landschap op korte afstand zo divers is als in Noord-Holland. De provincie kent polders, droogmakerijen, veenweidelandschappen, dijken, kreken, kanalen, vaarten, duinen, bossen en kwelders. Zichtbaar daarin zijn nog steeds de buitenplaatsen, de stolpboerderijen, de forten en de molens.

Ook springt de ligging van Noord-Holland in het oog. Onze provincie vormt het grootste schiereiland van Nederland. In het westen knabbelt de Noordzee aan de kustlijn, in het noorden het UNESCO Werelderfgoed de Waddenzee en in het oosten het getemde IJsselmeer dat door de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 de voormalige Zuiderzee het zwijgen oplegde. Kloppend hart van dit ‘land van zee’ zijn historische steden als Amsterdam, Alkmaar, Haarlem, Hoorn, Medemblik en Enkhuizen; opgebouwd met mensenhanden en menselijk vernuft. Voorbij de stedelijke stenen stromen ringvaarten als opgezwollen aderen het platteland in en rolt een eindeloos polderlandschap zich als een groene loper door de provincie uit. Het werd duidelijk dat de eeuwenoude verbinding tussen mens, water en landschap, ‘Het leven met het Water’, het centrale thema binnen dit themajaar zou vormen. Met de versterking van de Markermeerdijk tussen Hoorn en Amsterdam als markante ontwikkeling in de geschiedenis van Noord-Holland.

En geen wonder dat dit waterrijke landschap tal van kunstenaars inspireerde, waaronder niemand minder dan de wereldberoemde schilder Claude Monet die zich laafde aan het landschap van de Zaanstreek. Als hij op 2 juni 1871 aankomt in Zaandam is hij meteen onder de indruk. “Genoeg te schilderen voor een heel leven”, schrijft hij dezelfde dag nog in een brief aan zijn vriend Pissarro. Hij blijft vier maanden lang in de Zaanstreek waar hij, betoverd door het landschap, vijfentwintig werken vervaardigt. Monet ziet er “Huizen in alle kleuren, molens bij honderden en verrukkelijke boten”. Wanneer je vandaag de dag een wandeling maakt langs de Zaan kun je nog restanten ontdekken van de wereld waar Monet zo graag vertoefde. Tegelijkertijd is er in 150 jaar zo onvoorstelbaar veel veranderd, dat we ons nauwelijks kunnen voorstellen hoe het landschap er in 1871 daadwerkelijk uitgezien heeft. Door het ‘Oog van de Meester’ is er aandacht voor het veranderende landschap.

Maar ook de Nederlandse schilder, beeldhouwer en architect Rudi van de Wint (1942-2006) vond in het Noord-Hollandse landschap zijn Utopia. Ruim 25 jaar trok de beeldend kunstenaar uit voor de creatie van zijn levenswerk De Nollen, dat in het gelijknamige duingebied bij Den Helder tot leven kwam in schilderingen, beelden en bouwsels die zijn innige relatie met het landschap verraden. In het themajaar brengen we dit graag onder de aandacht. Bezoekers kunnen in park De Nollen tijdelijk in zijn hoofd en hart kruipen door een route langs de kunstwerken te volgen.

Geheime genootschap van fluisterende molens

Een ander belangrijk onderdeel van het DNA van Noord-Holland vormen de 160 molens die als een langgerekt chromosoom het karakter bepalen. Bezoekers kunnen kennismaken met 21 van deze landschapsiconen. Samen vormen de molens het geheime genootschap dat op fluistertoon vertelt wat ze in de loop der eeuwen hebben gezien én hebben zien aankomen. Want wat vrijwel niemand weet is dat deze molens nog steeds de wacht over ons houden. Iets wat de mensheid honderd jaar geleden niet had kunnen voorspellen. Zij waren er destijds van overtuigd dat het einde van windenergie in zicht was, maar de molens wisten al die tijd wel beter. Zij wisten dondersgoed hoe groot hun invloed in de loop der jaren was geweest op zowel de mens als het landschap. En nog steeds is, want hoe houden we onze voeten droog nu de zeespiegel stijgt? Het geheime genootschap van de molens geeft een routekaart door de provincie. Hiermee kunnen bezoekers op ontdekkingstocht in het Noord-Hollands landschap.

Al deze verhalen samen vormen de podcast van ‘het geheime genootschap van 21 molens’. Deze podcast wordt gepresenteerd door schrijver en actrice Roos Schlikker. Roos fietst, zoals ze dat wekelijks doet, door het Noord-Hollandse landschap en vraagt zich af hoe het landschap van haar kinderen en kleinkinderen eruit zal gaan zien. Is er dan nog wel een landschap? Of staan we met onze voeten in het water? De molens wijzen haar de weg en zo ontmoet ze markante bewoners, landschapsarchitecten, cultuurhistorici, schrijvers en kunstenaars waar ze gesprekken mee voert in het landschap. Bezoekers kunnen op de fiets langs de molens om zelf het land en de verhalen te ervaren. Het grote verhaal van de molens wordt gebaseerd op de Kaart van Nederland 2120 die mede door ruimtelijk ontwerper Michaël van Buuren van de Wageningen University (WUR) is samengesteld. Zoals we trots zijn op hoe de molens ons land in het verleden vormgaven, zo willen we over 100 jaar ook trots zijn op de wijze waarop we op een andere manier met het landschap samenleven en oplossingen vinden voor hedendaagse problemen.

In het project van het geheime genootschap van fluisterende molens participeren zeventien gemeenten, Recreatie Noord-Holland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, de Noord-Hollandse Molenfederatie en provincie Noord-Holland met diverse opgaven en programma’s. Mooi is dat domeinen als cultuurhistorie, toerisme & recreatie en marketing in dit project samenkomen om bewoners bewuster te maken van het omringende landschap.

Op de agenda van het themajaar zijn alle activiteiten, routes en verhalen van het landschap te vinden. In juni vindt er een talkshow van het landschap plaats, waarvoor gemeenten zich kunnen aanmelden.

Kijk voor alle activiteiten en verhalen op de website, schrijf je in voor de nieuwsbrief of neem contact met ons op voor meer informatie.

Coronadisclaimer:
In verband met vigerende coronamaatregelen kan het programma wijzigen. Activiteiten, openingstijden en startmomenten zijn afhankelijk van de restricties door de lockdown en andere beperkende maatregelen.

(Tekst: Ellen Klaus, banner: Chris van Vleuten)