Verslag Erfgoedteam: De leefbare kern

Tijdens dit Erfgoedteam stond ‘de leefbare kern’ centraal: hoe kunnen gemeenten opgaven rondom klimaatadaptatie, woningbouw, verduurzaming en verkeer aanpakken en daarbij erfgoed gebruiken als sterke basis om mensen te verbinden en ontwerp te versterken?

Sprekers

Thijmen van Gompel en Samer Al-Balawneh van BRO startten het Erfgoedteam met een presentatie over de Centrumvisie Opmeer-Spanbroek. Zij hebben hiervoor cultuurhistorisch onderzoek gedaan en gebruiken erfgoedstructuren, zoals een verdwenen waterloop, oude dorpslinten of groenstructuren, om het centrum weer nieuw leven in te blazen.

Jouke van der Werf en Kitty Burer van gemeente Zaanstad namen het stokje over en vertelden ons meer over het Erfgoed Deal-project De Rode Buurt. De benodigde renovatie en herinrichting van de openbare ruimte in de Rode Buurt worden aangepakt vanuit de cultuurhistorische waarden van het buurtje. Daarbij zijn de samenwerking met de woningbouwverenigingen de inbreng van bewoners belangrijke elementen.

Frank Kalshoven van gemeente Leiden sloot af met een inspirerend verhaal over het Erfgoed Deal-project in Leiden. Het doel van dit project is om erfgoed in te zetten als verhalende verbinder om allerlei nodige opgaven in de historische binnenstad slagvaardiger aan te pakken. Interessant is hoe de dialoog wordt gezocht tussen het oorspronkelijke stadsontwerp en de openbare ruimte en huidige (ontwerp)opgaven en behoeften van inwoners.

Tips & Take-aways

• De openbare ruimte is het decor van ons leven – het is de plek waar je elkaar ontmoet. Het is van belang om dit zorgvuldig te ontwerpen. Erfgoed maakt dit ontwerp ‘leuker’ – het geeft inspiratie en kansen voor creatief ontwerp.
• Erfgoed kan één samenhangend verhaal bieden waarbij je meer slagvaardigheid krijgt om bepaalde opgaven, zoals klimaatadaptatie of verduurzaming, integraal aan te pakken. Het geeft je ‘munitie’ en argumentatie om bepaalde opgaven op een bepaalde plek uit te voeren.
• Probeer een dialoog met het verleden te starten. Begrijp waarom bepaalde ontwerpkeuzes zijn gemaakt, bijvoorbeeld: waarom staan er in deze straat bomen en in een andere straat niet?
• Het is niet altijd nodig om de oorspronkelijke inrichting 1-op-1 te kopiëren: water terugbrengen hoeft niet altijd letterlijk. Laat je in plaats daarvan inspireren door de gedachte achter het oorspronkelijke ontwerp en maak zo een bewuste keuze voor je nieuwe ontwerp.
• Afdelingen openbare ruimte/infra/beheer/ingenieursbureau werken met hun eigen cycli en budgetten waarin alle buurten in gemeenten worden aangepakt. Opgaven zoals het vervangen van riool, verlichting en straatmeubilair worden hier gecombineerd. Dit wordt ver vooruit gepland. Als erfgoedambtenaar is het een kans om hier op aan te haken, en ervoor te zorgen dat die opgaven worden aangepakt vanuit de karakteristieken/kenmerken van zo’n buurt. Zorg ervoor dat erfgoedprojecten onderdeel worden van de planning en budgetten van deze afdelingen.
• Vaak werken dit soort afdelingen met een DIOR of LIOR (leidraad inrichting openbare ruimte) voor het ontwerp van de openbare ruimte. Dit kan dan heel generiek zijn en voor de hele gemeente hetzelfde. Probeer mogelijkheden te zoeken om toch voor elke buurt vanuit die eigen gebiedseigen identiteit de openbare ruimte vorm te geven.
• Investeer in relaties met collega’s op andere afdelingen zodat je elkaar goed weet te vinden en de samenwerking makkelijker wordt. Zoek contact met een positieve houding, zo zorg je dat je op tijd aan tafel zit.
• Participatie is van groot belang en de verantwoordelijkheid van gemeenten. Het kan een taai en langdurig proces zijn om bewoners mee te nemen, dus start op tijd.
• Betrek ook kennisinstituten als universiteiten of musea bij je proces. Zij kunnen heel concreet zaken uitzoeken en verdieping brengen. Voor hen is zo’n concreet project ook van grote waarde.

(Beeldverantwoording: Karel Tomei)