Herbestemming: Schooltje Dik Trom – Etersheim

Projectgegevens

Naam Het Schooltje van Dik Trom
Adres Etersheim 8a, Oosthuizen
Bouwjaar 1881-1882
Voormalige functie school
Nieuwe functie kinderboekenmuseum
Oplevering 2013
Status gemeentelijk monument
Architect(en) Prins Projecten (via Stadsherstel)

Schooltje wordt kinderboekenmuseum

Het schooltje van Dik Trom is een eenklassig schoolgebouwtje uit de late 19^e eeuw. Schrijver C.J. Kieviet gaf er les en schreef er zijn beroemde Dik Trom reeks. Dankzij de inspanningen van velen is het sinds 2013 een kinderboekenmuseum.

Toen

Het Schooltje van Dik Trom werd gebouwd in 1882 en staat in Etersheim. Het gehucht ligt aan de rand van het dorp Oosthuizen, op steenworp afstand van de Markermeerdijk. Het fraaie gebouwtje is een eenklassig schoolgebouw met onderwijzerswoning, zoals die in de tweede helft van de 19^e eeuw op het platteland veel voorkwamen. Ze stammen uit de tijd van vóór de onderwijsplicht, en dienden om de plattelandskinderen te alfabetiseren. Het feit dat hoofdonderwijzer C.J. Kieviet hier lesgaf, en er (naast nog zo’n 50 andere kinderboeken) zijn beroemde Dik Trom boekenreeks schreef, geeft het nog eens extra waarde. Vandaag de dag zijn dit soort schooltjes bijna allemaal verdwenen; er staan nog twee andere in Nederland, te weten in zeeland en Friesland (overigens minder fraai). Het had weinig gescheeld of ook het schooltje van Dik Trom was met de grond gelijk gemaakt.

(De bovenstaande tekst komt uit het uitgebreide verhaal dat te lezen is op de website van Oneindig Noord-Holland. Lees verder op de website)

Herbestemming

Het verhaal van de herbestemming is er een van bevlogen mensen op de juiste plek, maar ook van jarenlang doorzetten. In een filmpje van Stadsherstel (eigenaar van het schooltje), is te zien hoe slecht het gebouw er in 2012 aan toe was. Na jaren dienst te hebben gedaan als opslagplaats, was het een bouwval: ernstig verzakt, de bakstenen kon je zo uit de muur trekken. Veel oorspronkelijke details waren verdwenen.

Jetty Voermans, drijvende kracht achter de herbestemming, woonde er destijds om de hoek en zag het gebouwtje verloederen. Toen er door de eigenaar in 2007 een sloopvergunning werd aangevraagd – Voermans was inmiddels wethouder van (voormalig) gemeente Zeevang– greep ze haar kans en ondernam actie. Samen met buurtbewoners richtte de gemeente de Stichting ‘Schooltje van Dik Trom’ op. De stichting en de gemeente creëerden draagvlak bij bewoners, legden contact met Stadsherstel, musea en geldschieters. Een ander voordeel was dat Voermans Gerard Prins kende, restauratie-architect bij Stadsherstel. Prins zag dat het iets unieks was, en wilde graag meewerken aan een eervolle restauratie. Stadsherstel was bereid het gebouw te kopen en te restaureren, op voorwaarde dat de gemeente hielp met het binnenhalen van subsidies. Stadsherstel startte zelf een crowdfunding-actie om het benodigde budget aan te vullen. Na een geslaagde actie, de steun van vele fondsen en particulieren, en medewerking van de provincie, het restauratiefonds en toenmalig Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol, kon de restauratie in 2012 beginnen. In 2013, zes jaar na de start van het project, is het schooltje geopend.

Succesfactoren

De bijzondere geschiedenis van het schooltje, de medewerking van vele partijen en de grote betrokkenheid van buurtbewoners: allemaal succesfactoren. ‘Cruciaal was de daadkracht van wethouder Voermans’, zegt Peter Aalbers, destijds beleidsmedewerker ruimtelijke ordening. Zij kende de mensen en wist die te enthousiasmeren. Gemeente en stichting hebben veel energie gestoken in het bij elkaar brengen van partners, het zoeken naar sponsoren, het creëren van draagvlak. Steeds opnieuw is gezocht naar succesvolle samenwerkingen, zoals met het Letterkundig Museum, het Onderwijsmuseum en Stadsherstel. Het Nationaal Onderwijsmuseum richtte het schooltje in conform de sfeer rond 1900, en leverde de schoolborden, schoolbanken compleet met inktpotten, een lessenaar enzovoort. Voermans bleef bij de stichting betrokken als bestuursadviseur, ook na haar termijn als wethouder.

Maar het is ook aan de toenmalige eigenaar te danken dat het schooltje is gered, zegt Peter Aalbers. ‘Dankzij zijn bereidheid af te zien van sloop en akkoord te gaan met een alternatieve woning, kon het schooltje worden gered.’

Ook al is de renovatie nu voltooid, de stichting zit niet stil en blijft werken aan nieuwe projecten. Naast de functie als museum en vergaderruimte zijn er evenementen, en een succesvolle samenwerking met Molen De Breek, die de geschiedenis van het waterbeheer vertelt (de Etersheimerbraakpolder is de laagste polder van Noord-Holland). Samen maken ze Etersheim tot een historische plek.

Struikelblokken

Toch is het allerminst vanzelfsprekend dat het gebouw er nu in volle glorie staat, vakkundig gerestaureerd en functionerend als kinderboekenmuseum. ‘De eigenaar had een sterke onderhandelingspositie, want hij wist wat hij in huis had’, zegt Voermans. Niet alleen moest er voor hem een aantrekkelijk alternatief worden gevonden, ook moest er geld bijeen worden gebracht: voor de restauratie, voor het verwijderen van een ontsierende transportloods (op het voormalige schoolplein) en het bouwen van een nieuwe woning. ‘Dat zijn lange gesprekken geweest’, aldus Voermans. Daarnaast was een bestemmingsplanwijziging nodig om het nieuwe huis op het naastgelegen erf te kunnen bouwen, vertelt Peter Aalbers. Dankzij de inzet van de provincie en de rijksbouwmeester kon een wijziging worden gemaakt op de agrarische bestemming.

Een grote bedreiging voor de voortgang vormde de recessie in 2008, die maakte dat reeds toegezegde fondsen, waaronder Europese subsidie, verdampt waren. Even leek het erop dat Stadsherstel zich daarop zou terugtrekken. Dat het uiteindelijk toch gelukt is, vereist doorzetten, en dus mensen met de energie dat te doen.

Tips

Voermans kan er kort over zijn: ‘je netwerk aanboren, goede contacten hebben, kansen zien en die ook aangrijpen. Veel energie stoppen in het mobiliseren van mensen en het creëren van draagvlak, blijven zoeken naar subsidiepotjes. Soms heb je geluk. Maar zonder de drive om daar iets mee te doen, gebeurt er natuurlijk weinig.’

(Tekst: Sophie van Ginneken | Beeld: Ossip van Duivenbode)