Tips & Take-aways Steunpunt Erfgoedteam: Post 65 erfgoed herontwikkelen – uitdagingen en kansen

Op woensdag 24 september ging ons online Erfgoedteam over het herontwikkelen van Post 65 erfgoed. Dit onderwerp is actueler dan ooit – de RCE is bezig met een aanwijzingsprogramma en veel ontwikkelaars zijn nu en de komende jaren bezig met de herontwikkeling van deze gebouwen. Dit betekent dat ook gemeenten veel met dit erfgoed te maken hebben en gaan krijgen. Vier sprekers namen ons mee in de uitdagingen en kansen die het herontwikkelen van Post 65 erfgoed met zich meebrengen: 

• Ronald Stenvert, bouwhistoricus 
• Lieke Droomers, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 
• Marius Voets, architect-directeur Broekbakema 
• André Winder, monumentenadviseur gemeente Amsterdam 

 Wat zijn de belangrijkste tips & take-aways?  

Schaal en urgentie van de opgave

• Ongeveer 40% van de gebouwde omgeving in NL stamt uit 1965–1990; veel gebouwen moeten nu gerenoveerd of gesloopt worden. 
• Het aanwijzen van 150 rijksmonumenten is “een druppel op een gloeiende plaat” → gemeentelijk beleid en bescherming zijn cruciaal. 
• Gemeenten hebben een sleutelrol, omdat de meeste gebouwen buiten de rijksselectie zullen vallen. 

 Selectie en samenwerking in waardering

• RCE werkt toe naar 150 rijksmonumenten (uit longlist ±1500). 
• Gemeentelijke betrokkenheid is noodzakelijk: zij zijn eerste aanspreekpunt voor eigenaren en kennen de lokale context. 
• RCE hield panelrondes met brede partijen (architecten, historici, gebruikers, kunstenaars) verrijkten de selectie en brachten bredere thema’s in (zoals wonen, participatie). 
• Waardering is niet alleen technisch of esthetisch, maar ook maatschappelijk. 
• Uniek aan Post 65: ontwerpers leven vaak nog en kunnen hun visie delen → waardevolle kennis, maar soms ook spanning met erfgoedwaardering. 
• Publicatie Waarderen doe je samen! (RCE) verschijnt in november.

Kennisleemtes en uitdagingen in behoud

• Nog weinig systematische kennis over interieurs, kunst in de openbare ruimte en landschapsinrichting Post 65. 
• Materialenboek Post 65: veel kenmerkende materialen (prefab-beton, aluminium gevels, kunststof kozijnen, speciaal glas, spaanplaat) zijn lastig of niet meer te restaureren → vaak vervanging/imitatie nodig. 
• Discussies over authenticiteit: is replicatie gelijkwaardig aan behoud? 
• Tijdgebonden kleuren/materialen (bijvoorbeeld aubergine glas, Trespa, splitsteen): vasthouden voor tijdsbeeld, of actualiseren bij herbestemming? 
• Restauratieprincipes zijn vaak niet één-op-één toepasbaar → vraagt om creatieve interpretatie van de restauratieladder. 

Transformatie, verduurzaming en praktijkvoorbeelden

• Gemeenten spelen een sleutelrol in transformaties. 
• Nuttig instrument: het transformatiekader. Je leest hier meer over in de handreiking van de RCE.  
• Praktijkvoorbeelden: 
• ING-hoofdkantoor: transformatiekader maakte behoud + toevoeging (woningen, school) mogelijk. 
• De Nederlandsche Bank: niet beschermd, maar behandeld “alsof monument” → behoud gevelindeling, bijsturen ingrepen. 
• IBM-hoofdkantoor: geveltechniek bepalend voor waarde, maar lastig bij verduurzaming. 
• Voorbeelden tonen dat verduurzaming vaak botst met oorspronkelijke bouwtechnieken en materialen. Post 65 erfgoed is leerzaam als casus: hoe kunnen erfgoed en verduurzaming samengaan? 

(Beeldverantwoording: Hoorn, Tauber)