Archeologie in de Omgevingswet en het DSO

Van dubbelbestemming archeologie naar een aantoonbare verwachting van archeologie in de Omgevingswet. Wat staat ons te wachten? Hoe borg je archeologie in de Omgevingswet? Blijft de beleidsvrije ruimte van gemeenten met betrekking tot archeologie en hoe heb je zelf de regie onder de Omgevingswet? Deze onderwerpen kwamen ter sprake bij de bijeenkomst over Archeologiebeleid, de Omgevingswet en het DSO op 22 november 2023. Myra van Munster (Harbinger) en Ivo Vossen (Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland, Stichting NMF) gaven beide presentaties waarin deze onderwerpen ter sprake kwamen. 

Omgevingswet en Archeologie

Ivo gaf een korte introductie op de plek van archeologie in de Omgevingswet, de instrumenten die de Omgevingswet ons hierbij biedt en hoe de gemeentelijke archeologische verwachtingskaart en een archeologische onderzoeksagenda kunnen helpen bij het ‘aantoonbaar maken’ van de archeologische verwachting. Zijn presentatie is te downloaden onderaan dit bericht. 

Archeologie in het Omgevingsplan en het DSO

Hoe vertaal je nu de archeologische beleidskaart naar het Omgevingsplan? Op dit aspect gaf Myra van Munster een presentatie. Haar presentatie en notities kun je downloaden onder aan dit bericht.

Myra belichtte eerst waar de Omgevingswet voor staat en hoe de wet is ingericht: één Omgevingswet, vier algemene maatregelen van bestuur, één Omgevingsregeling, twee standaarden: de STOP (Standaard Officiële Publicaties), de TPOD (Toepassingsprofiel Omgevingsdocumenten) en het DSO (Digitaal Stelsel Omgevingswet).  Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) ondersteunt de uitvoering van de Omgevingswet. Het stelsel bestaat uit lokale systemen van overheden en onderdelen van de landelijke voorzieningen. Binnen het DSO is het Omgevingsloket de centrale plek waar de digitale informatie samenkomt. Hierin kunnen vergunningenchecks worden gedaan, meldingen en vergunningaanvragen worden ingediend bij de gemeente en kunnen algemene regels en maatregelen worden geraadpleegd.  

Om gericht de relevante (toepasbare) regels voor gebruikers zichtbaar te maken, is het nodig dat in het Omgevingsloket filters worden gebruikt. De gemeente maakt dit filter zelf, bijvoorbeeld door te annoteren, of door labels en trefwoorden toe te kennen aan de regels. Middels annotaties worden alleen de relevante (toepasbare) regels voor de gebruiker zichtbaar.  Om de toepasbare regels op een specifieke locatie zichtbaar te maken, is daarnaast een locatie-instelling nodig. De standaard instelling is dat de regels voor het hele ambtsgebied worden vastgelegd – voor een specifieke locatieaanduiding moet dit apart worden opgegeven. Dit kan bijvoorbeeld een beschermingszone zijn. Door annotaties en het duiden van beschermingszones worden de toepasbare regels over archeologie zichtbaar. VNG schreef over dit onderwerp een handleiding, zie Handreiking annoteren omgevingsplan | VNG. 

De regels met betrekking tot archeologie kun je als gemeente op de kaart zichtbaar maken door het aanwijzen van beschermingszones in het Omgevingsplan, middels een functiegroep ‘archeologie’ met normen binnen de functies waardengebieden archeologie, of middels aanvullende specifieke regels ter bescherming van archeologische waarden voor bepaalde omgevingsplanactiviteiten op bepaalde locaties. Myra heeft van deze methoden enkele voorbeelden in haar presentatie laten zien uit de gemeenten Amsterdam en Rheden. 

Verder lezen en presentaties: 

• VNG schreef over het annoteren een handreiking, zie Handreiking annoteren omgevingsplan | VNG. 
• Presentatie Archeologie en Omgevingswet, Ivo Vossen
• Presentatie Archeologie in het Omgevingsplan en Notities Archeologie in het omgevingsplan, Myra van Munster

(Beeldverantwoording: NMF Erfgoedadvies)